Από το βιβλίο του π.Θεοδώρου Ζήση «Δέν εἶναι σχίσμα ἡ Ἀποτείχιση. Ὀφειλόμενες ἐξηγήσεις» Σειρά Καιρός, τεύχος 24

Επιμέλεια σύνταξης: katanixi.gr

ΑΠΟΤΕΙΧΙΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΡΕΣΗ
ΟΧΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

4. Τό παράδειγμα τοῦ Ἁγίου Μαξίμου καί τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ

Θά παραθέσω δύο μόνο μαρτυρίες ἐπιφανῶν Ἁγίων, Πατέρων, Διδασκάλων καί Ὁμολογητῶν, γιά νά φανεῖ ποῦ εἶναι ἡ Ἐκκλησία καί ποιοί φεύγουν ἀπό τήν Ἐκκλησία, ὥστε οἱ μέν αἱρετίζοντες Οἰκουμενισταί νά κλείσουν τά ἀπύλωτά τους στόματα καί τήν τρομοκράτηση τῶν ἀγνοούντων μέ τό φόβητρο τοῦ σχίσματος, οἱ δέ ἡμέτεροι ὀπαδοί τῆς σιγῆς καί τοῦ ἐφησυχασμοῦ νά σκεφθοῦν καλύτερα καί νά ἐνεργήσουν τολμηρότερα καί πατερικώτερα, νά φοβοῦνται ὄχι τήν ἀπομόνωση ἀπό τούς ἀνθρώπους, ἀλλά τήν ἀπομόνωση ἀπό τόν Θεό καί τούς Ἁγίους.

Ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής τόν 7ο αἰώνα, ἁπλός μοναχός, ἀλλά λόγῳ τῆς τεράστιας μόρφωσης καί τοῦ θεϊκοῦ φωτισμοῦ ὑπεροχώτερος καί ὑψηλότερος πολλῶν πατριαρχῶν καί ἐπισκόπων¹, ἐσήκωσε σχεδόν μόνος τό βάρος τῆς ἀντίδρασης ἀπέναντι στήν αἵρεση τοῦ Μονοθελητισμοῦ, ἡ ὁποία εἶχε καταλάβει ὅλα τά πατριαρχεῖα, γιά κάποιο διάστημα καί τήν Ἐκκλησία τῆς Ρώμης, ὅπως τώρα ἡ παναίρεση τοῦ Οἰκουμενισμοῦ ἔχει καταλάβει τήν πλειονότητα τῶν τοπικῶν ἐκκλησιῶν μέ συνοδική του κατοχύρωση στήν ψευδοσύνοδο τῆς Κρήτης. Ἀκόμη καί οἱ αὐτοκράτορες εἶχαν πεισθῆ ὅτι, γιά νά ἐπικρατήσει εἰρήνη καί ἑνότητα καί στήν Ἐκκλησία καί στό κράτος, ἔπρεπε νά παύσει νά ἀντιδρᾶ ὁ Ἅγιος Μάξιμος, τήν θεολογική γραμμή τοῦ ὁποίου ἀκολουθοῦσε μεγάλο μέρος τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ πληρώματος. Ἔπρεπε εἴτε μέ τήν πειθώ εἴτε μέ τήν βία νά δεχθεῖ τό συμβιβαστικό καί διπλωματικό κείμενο τοῦ «Τύπου», ὅπως ὀνομάσθηκε τό ἔγγραφο πού ἑτοίμασαν οἱ θεολόγοι τοῦ αὐτοκράτορος Κώνσταντος Β´, ἐγγονοῦ τοῦ Ἡρακλείου, στίς αὐλές τῶν ἀνακτόρων καί τοῦ Πατριαρχείου, σάν τά διπλωματικά κείμενα πού ἑτοίμασε ἡ ψευδοσύνοδος τῆς Κρήτης, γιά νά ἑνωθοῦμε τώρα ὄχι μέ μία αἵρεση ἀλλά συλλήβδην μέ ὅλους τούς αἱρετικούς.

Οἱ ἐπίσκοποι τῆς τότε διπλωματικῆς θεολογίας σταλμένοι ἀπό τόν πατριάρχη στόν τόπο φυλακίσεως τοῦ Ἁγίου Μαξίμου προσπαθοῦσαν νά τόν ἐκφοβίσουν ὅτι μέ τήν ἄκαμπτη καί ἀνυποχώρητη στάση του ἀπέναντι σέ ὅ,τι ἀποφάσισαν ὅλες οἱ τοπικές ἐκκλησίες, μέ τήν διακοπή κοινωνίας, βγάζει τόν ἑαυτό του ἐκτός Ἐκκλησίας, φεύγει ἀπό τήν Ἐκκλησία. Εἶναι παραδειγματική καί καθοδηγητική διαχρονικά ἡ ἀπάντηση τοῦ Μεγάλου Θεολόγου καί Ὁμολογητοῦ. Ἡ Ἐκκλησία δέν βρίσκεται ἐκεῖ πού βρίσκονται αὐτοί οἱ ὁποῖοι τήν διοικοῦν, οἱ πατριάρχες, οἱ ἐπίσκοποι, οἱ σύνοδοι, ἀλλά ἐκεῖ πού ὑπάρχει ἡ σωτήρια ὁμολογία τῆς πίστεως. Τίς συνόδους δέν τίς νομιμοποιεῖ ὁ συγκαλῶν καί οἱ συγκαλούμενοι, ἀλλά «ἡ τῶν δογμάτων ὀρθότης».

Παραθέτουμε τό ἡρωϊκό ὁμολογητικό κείμενο: «Ἔφασκον δ᾽ οἱ ἀφιγμένοι πρός τοῦ πατριάρχου ἐστάλθαι· οἳ καί ταῦτα, ὡς εἶχον, προὔτειναν τῷ ἁγίῳ· “Ποίας εἶ, φασίν, ὦ οὗτος, Ἐκκλησίας;”. Αὐτοῖς γάρ τοῖς ἐκείνων χρήσομαι ρήμασι· “Βυζαντίου, Ρώμης, Ἀντιοχείας, Ἀλεξανδρείας, Ἱεροσολύμων; Ἰδού πᾶσαι μετά τῶν ὑπ᾽ αὐτάς ἐπαρχιῶν ἡνώθησαν. Εἶ τοίνυν εἶ τῆς Καθολικῆς καί αὐτός Ἐκκλησίας, ἑνώθητι, μήπως ξένην ὁδόν τῷ βίῳ καινοτομῶν, πάθῃς ἅπερ οὐ προσδοκᾶς”. Πρός οὓς ὁ μακάριος πῶς ἂν εἴποις ἐπικαίρως καί συνετῶς ἀποκρίνεται: “Καθολικήν Ἐκκλησίαν, τήν ὀρθήν καί σωτήριον τῆς πίστεως ὁμολογίαν, ὁ Κύριος εἶναι εἰπών, ἐπί τούτῳ καί Πέτρον καλῶς ὁμολογήσαντα, ἐμακάρισεν”»². Σέ ἄλλο σημεῖο τῆς ἀνακρίσεως, λόγου γενομένου περί συνόδων καί περί τῆς κανονικῆς ἢ μή κανονικῆς συγκλήσεώς τους, ὁ Ἅγιος Μάξιμος ἔθεσε τό οὐσιαστικό κριτήριο, γιά νά θεωρηθεῖ μία σύνοδος ὀρθόδοξη. Εἶπε ὅτι ὁ εὐσεβής κανόνας τῆς Ἐκκλησίας θεωρεῖ ἅγιες καί ἔγκυρες συνόδους ἐκεῖνες πού χαρακτηρίζονται ἀπό τήν ὀρθότητα τῶν δογμάτων: «Ἐκείνας οἶδεν ἁγίας καί ἐγκρίτους συνόδους ὁ εὐσεβής τῆς Ἐκκλησίας κανών ἃς ὀρθότης δογμάτων ἔκρινεν»³. Στήν κατηγορία ὅτι μέ τή στάση του προκαλεῖ σχίσμα, ὅπως κατηγοροῦν καί ἐμᾶς τώρα, ὅσους ἀπορρίπτουμε τήν ψευδοσύνοδο τῆς Κρήτης, ἀπήντησε λέγοντας μέ ἐρωτηματικό λόγο: «Ἂν αὐτός πού λέγει ὅσα διδάσκουν ἡ Ἁγία Γραφή καί οἱ Πατέρες σχίζει τήν Ἐκκλησία, τί θά ἀποδειχθεῖ ὅτι διαπράττει εἰς βάρος τῆς Ἐκκλησίας αὐτός πού ἀναιρεῖ τά δόγματα τῶν Ἁγίων, ἄνευ τῶν ὁποίων δέν εἶναι δυνατόν νά ὑπάρξει ἡ ἴδια ἡ Ἐκκλησία;»⁴.

Στήν ἴδια γραμμή βαδίζει μετά ἀπό ἑπτά αἰῶνες, τόν 14ο αἰώνα, ὁ μεγάλος Ἡσυχαστής καί Ὁμολογητής, ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης Ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς, ὁ ἀσυγκρίτως μεγαλύτερος θεολόγος τῆς δεύτερης χιλιετίας. Μέ βαρύτατους χαρακτηρισμούς, χωρίς τίς φράγκικες δυτικές ψευτοευγένειες, ἐπικρίνει ὡς ψεύτη τόν πατριάρχη Ἀντιοχείας Ἰγνάτιο, ὁ ὁποῖος ἔγραψε ἕνα γράμμα πρός τόν πατριάρχη Ἰωάννη Καλέκα, ὅπου ἐπιβεβαίωνε τήν ἀντίθεσή του πρός τόν Ἅγιο Γρηγόριο Παλαμᾶ, γεμᾶτο ἀπό ἀνακρίβειες καί ψεύδη. Στό γράμμα του ὁ πατριάρχης Ἰγνάτιος ἀναχωρώντας ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη ἔγραφε ὅτι ἐπιστρέφει στήν ἐκκλησία του, στήν Ἀντιόχεια, τήν ὁποία ἔλαβε ὡς κλῆρο μέ τή Χάρη τοῦ Χριστοῦ, ὅπως νομίζουν καί ἰσχυρίζονται καί σήμερα ὅσοι καταλαμβάνουν ἐπισκοπικούς, ἀρχιεπισκοπικούς καί πατριαρχικούς θρόνους.

Ἔγραφε: «Ἀπέρχεται ἡ μετριότης ἡμῶν εἰς τήν ἐκκλησίαν αὐτῆς, ἣν Χριστοῦ Χάριτι γνησίως κεκλήρωται». Θυμωμένος ὁ Ἅγιος Γρηγόριος γιά τήν ὑποστήριξη τοῦ πατριάρχη Ἰωάννη Καλέκα καί τίς ἐναντίον του ἀβάσιμες καί ἀθεολόγητες κατηγορίες, διερωτᾶται κατ᾽ ἀρχήν ποιά σχέση, ποιά μερίδα στήν Ἐκκλησία, ποιά διαδοχή καί κληρονομιά στήν Χάρη τοῦ Χριστοῦ μπορεῖ νά ἔχει αὐτός «ὁ συνήγορος τοῦ ψεύδους», διαδοχή στήν Ἐκκλησία, πού εἶναι «στύλος καί ἑδραίωμα τῆς ἀληθείας», καί πού διαμένει διηνεκῶς ἀσφαλής καί ἀκράδαντη, στηριγμένη σταθερά πάνω σέ ἐκεῖνα πού ἔχει στηριχθῆ ἡ ἀλήθεια. Ἀποφθεγματικά λέγει στόν αἱρετίζοντα πατριάρχη ὅτι εἶναι ξένος πρός τήν Ἐκκλησία, ἐκτός Ἐκκλησίας, διότι «οἱ τῆς Χριστοῦ Ἐκκλησίας τῆς ἀληθείας εἰσί· καί οἱ μή τῆς ἀληθείας ὄντες οὐδέ τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας εἰσί». Ἡ Ἐκκλησία βρίσκεται ἐκεῖ πού εἶναι ἡ ἀλήθεια· ὅσοι δέν εἶναι μέ τήν ἀλήθεια εἶναι ἐκτός Ἐκκλησίας. Διαψεύδουν λοιπόν τούς ἑαυτούς τους, λέγουν ψέμματα, ὅσοι ἀποκαλοῦν τούς ἑαυτούς των καί ἀλληλοεπικαλοῦνται ποιμένες καί ἀρχιποιμένες, ὅταν δέν ὀρθοδοξοῦν. Γιατί ὁ Χριστιανισμός δέν λαμβάνει ὑπ᾽ ὄψιν τά πρόσωπα ἀλλά τήν ἀλήθεια καί τήν ἀκρίβεια τῆς πίστεως: «Μηδέ γάρ προσώποις τόν Χριστιανισμόν, ἀλλ᾽ ἀληθείᾳ καί ἀκριβείᾳ πίστεως χαρακτηρίζεσθαι μεμυήμεθα»⁵.

Δέν εἶναι παραδειγματική καί καθοδηγητική ἡ παρρησία, ἡ τόλμη, ἡ σταθερή καί ἀνυποχώρητη στάση ἑνός ἁπλοῦ μοναχοῦ τοῦ Ἁγίου Μαξίμου, καί ἑνός ἁπλοῦ παπᾶ, τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ, πρίν γίνει μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, ἀπέναντι στήν πανίσχυρη ἐκκλησιαστική καί πολιτική ἡγεσία; Ἀμφέβαλλαν καθόλου γιά τό ποῦ βρίσκεται ἡ Ἐκκλησία, γιά τό ποιός φεύγει ἀπό τήν Ἐκκλησία καί ποιός προκαλεῖ σχίσματα; Δέν ἐπίστευαν ὅτι οἱ αἱρετικοί φεύγουν ἀπό τήν Ἐκκλησία, τήν ὁποία μπορεῖ νά ἐκφράσει, νά ἐκπροσωπήσει ἀκόμη καί ἕνας μοναχός, ἀκόμη καί ἕνας παπᾶς, ὅταν ἐκφράζουν καί ἐκπροσωποῦν τήν Ἀλήθεια;

• 1 Εἰς τόν βίον καί τήν ἄθλησιν τοῦ ὁσίου πατρός ἡμῶν καί ὁμολογητοῦ Μαξίμου, 14, PG 90, 81-84: «Διά τοῦτο παντί τρόπῳ ἐκείνους παρέθηγε· συνεκρότει, λόγοις ἤλειφε πρός ἀνδρείαν, γενναιοτέρου ἐνεπίπλα φρονήματος. Εἰ γάρ καί τῷ θρόνῳ ὑπερεῖχον, ἀλλά τήν γε σοφίαν καί σύνεσιν ἐλάττους ἦσαν καί ἀποδέοντες· ἵνα μή τήν ἄλλην ἀρετήν λέγω καί τήν ἐν ἅπασι τοῦ ἀνδρός εὔκλειαν. Ὅθεν καί λόγοις τε ἦσαν τοῖς ἐκείνου ὑπείκοντες καί παραινέσεσιν ἄλλαις καί συμβουλαῖς οὕτω πολύ τό ὠφέλιμον ἐχούσαις, ἀναντιρρήτως πειθόμενοι».
• 2 Αὐτόθι, 24, PG 90, 93.
• 3 Ἐξήγησις τῆς κινήσεως, γενομένης μεταξύ τοῦ κυροῦ ἀββᾶ Μαξίμου καί τῶν σύν αὐτῷ καί τῶν ἀρχόντων ἐπί σεκρέτου 12, PG 90, 148.
• 4 Αὐτόθι 5, PG 90, 117: «Ταῦτα αὐτοῦ λέγοντος κράζει ὁ Μηνᾶς· «Ταῦτα λέγων ἔσχισας τήν Ἐκκλησίαν». Καί λέγει πρός αὐτόν· «Εἰ ὁ λέγων τά τῶν Ἁγίων Γραφῶν καί τά τῶν Ἁγίων Πατέρων σχίζει τήν Ἐκκλησίαν, ὁ ἀναιρῶν τά τῶν Ἁγίων δόγματα, τί δειχθήσεται τῇ Ἐκκλησίᾳ ποιῶν, ὧν χωρίς οὐδέ αὐτό τοῦτο, Ἐκκλησίαν εἶναι δυνατόν;»
• 5 ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΠΑΛΑΜΑ, Ἀναίρεσις γράμματος Ἰγνατίου Ἀντιοχείας 3, ἐν Π. ΧΡΗΣΤΟΥ, Γρηγορίου Παλαμᾶ Συγγράμματα, τόμ. Β´, Θεσσαλονίκη 1966, σελ. 627.

Προηγούμενο Κεφάλαιο – Επόμενο Κεφάλαιο

Κάνε ἐγγραφή στό νέο κανάλι τῆς Κατάνυξης τοῦ Youtube πατώντας ἐδῶ: https://bit.ly/2WldGra

Το βιβλίο μπορείτε να το προμηθευτείτε (λιανική) από όλα τα Χριστιανικά Βιβλιοπωλεία και τον Ορθόδοξο Χριστιανικό Σύλλογο Άγιος Ιωσήφ ο Ησυχαστής, https://docs.google.com/

Για χονδρική αγορά-μεταπώληση από τις Γραφικές Τέχνες-Ἐκδόσεις «Τὸ Παλίμψηστον» 2310286247, e-mail: palimpce@otenet.gr

Δείτε σχετικά:
– Δεν είναι σχίσμα η Αποτείχιση (Μέρος Α΄, Β΄, Γ’, Δ’)