Επικαιρότητα
Εξελίξεις στην ψευδομακεδονική Εκκλησία των Σκοπίων – Μέρος Γ’ (ΚΕΙΜΕΝΟ)
12 Σεπ 2022
Ομιλία του πρωτοπρεσβυτέρου Θεοδώρου Ζήση
Το μείζονος σημασίας θέμα για το οποίο οι εκκλησιαστικοί και πολιτικοί άρχοντες της Μακεδονίας τηρούν σκανδαλιστική σιωπή…
Επιμέλεια κειμένου και απομαγνητοφώνηση: katanixi.gr
Μετά από αίτημα φίλων της Κατάνυξης, δημοσιεύουμε απομαγνητοφωνημένη την ομιλία του πρωτ. Θεοδώρου Ζήση, με θέμα: “Εξελίξεις στην ψευδομακεδονική Εκκλησία των Σκοπίων. Ενισχύεται η προδοτική Συμφωνία των Πρεσπών”.
Η ομιλία πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της σειράς εκδηλώσεων «ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ» την Τετάρτη 25 Μαΐου 2022. Ο ομότιμος καθηγητής της Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ. μίλησε στην Αίθουσα “Ορθοδοξία”, του Ορθόδοξου Χριστιανικού Συλλόγου “Άγιος Ιωσήφ ο Ησυχαστής”. Στο τέλος, απάντησε στις πολύ ενδιαφέρουσες ερωτήσεις ακροατών.
Η ομιλία είχε μεγάλη ανταπόκριση. Με αμείωτο ενδιαφέρον, η Κατάνυξη παρακολουθεί τις εξελίξεις στο θέμα για το οποίο οι εκκλησιαστικοί και πολιτικοί άρχοντες της Μακεδονίας τηρούν σκανδαλιστική σιωπή.
Για πρακτικούς λόγους, το κείμενο θα δημοσιευθεί τμηματικά.
Παραθέτουμε εδώ το Γ’ Μέρος:
Αλλά έχω εδώ ένα λήμμα από την θρησκευτική και ηθική εγκυκλοπαιδεία, το οποίο έγραψε ένας πολύ γνωστός σ’ εμάς τους πανεπιστημιακούς, για τους κληρικούς, ιστορικός της Εκκλησίας μας, κεκοιμημένος τώρα, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο καθηγητής Γεράσιμος Κονιδάρης. Ο Γεράσιμος Κονιδάρης λοιπόν έχει ένα λήμμα: «Αχρίδος Πατριαρχείο και Αρχιεπισκοπή». Και μας λέει εδώ πόσο ήταν ελάχιστα βουλγαρικό, ελάχιστα σκοπιανό, λίγο σερβικό και περισσότερο ελληνικό, η ελληνική Αρχιεπισκοπή Αχρίδος. Δεν θα σας το διαβάσω όλο.
Λέει: “Τοιουτοτρόπως εις τα όρια της Αρχιεπισκοπής Αχριδών και πάσης Βουλγαρίας, έτσι ήταν η αρχική του, Αρχιεπισκοπή Αχριδών και πάσης Βουλγαρίας, όχι Σκοπίων, Αχριδών και Βουλγαρίας. Γι’ αυτό και οι Βούλγαροι διεκδικούν και αυτοί την Αρχιεπισκοπή Αχριδών και δεν συμφωνούν ακόμη και τώρα, αντιδρούν οι Βούλγαροι ακόμη και τώρα να χρησιμοποιηθεί το «Αχρίδος», που χρησιμοποιείται για την Εκκλησία των Σκοπίων. Διότι αρχικά ο γνωστός Αυτοκράτοράς τους ο Σαμουήλ στο τέλος του δεκάτου, στις αρχές του ενδεκάτου αιώνος, αυτός ίδρυσε την Αρχιεπισκοπή Αχριδών και πάσης Βουλγαρίας. Εις τα όρια της Αρχιεπισκοπής Αχριδών και πάσης Βουλγαρίας επήρχετο αξιοσημείωτος μεταβολή, διότι οι διάδοχοι Βασιλείου του Β’ του Βουλγαροκτόνου, ο οποίος δέχθηκε, αφού τους κατανίκησε τους Βουλγάρους, δέχθηκε να ονομαστεί η περιοχή αυτή Αχριδών και πάσης Βουλγαρίας. Δεν ακολούθησαν την ευνοϊκή υπέρ των Βουλγάρων πολιτικήν του Σαμουήλ. Στο θέμα αυτό είχε ευνοϊκή πολιτική ο Βουλγαροκτόνος, αλλά ορθοτάτη λοιπόν είναι η παρατήρησις καθ’ ην δεν ήτο Βουλγαρία η περιοχή της Αχρίδος. Έμενε για λίγο καιρό βουλγαρική. Έπειτα η ίδρυσις του Πατριαρχείου Τυρνόβου του βουλγαρικού κατά το 1187 έφερε, όχι μόνο την οριστική αποβουλγαροποίηση της Αρχιεπισκοπής Αχρίδος, (αποβουλγαροποιήθηκε, αποσλαβοποιήθηκε η Αρχιεπισκοπή Αχρίδος) αλλά και νέο περιορισμό της δικαιοδοσίας της Αχρίδος. Όθεν υπαχθεισών εις την σερβικήν Αρχιεπισκοπήν Πεκίου, τώρα υπάγονται αυτές οι περιοχές στη Σερβία”. Επομένως γιατί να δεχθεί η Σερβία να ονομαστούν τα Σκόπια, αφού είναι και δική της περιοχή;
Και τελικώς εδώ, λέει ο καθηγητής Κονιδάρης, “η Αρχιεπισκοπή Αχριδών και πάσης Βουλγαρίας πράγματι δε Αχρίδος, ακμάζει κατά τους αιώνες ενδέκατο και δωδέκατο και τας αρχάς του δεκάτου τρίτου αιώνος, όταν τον θρόνο αυτής λαμπρύνουν δύο Έλληνες Αρχιεπίσκοποι, αρχίζει η ελληνική, ο Δημήτριος Χωματιανός και άλλοι λόγιοι, ο Θεοφύλακτος Βουλγαρίας, Έλληνες”. Και για την εποχή αυτή ομολογείται από τον φίλο των Βουλγάρων, ιστορικό Γίρεζεκ, ότι η Αχρίδα από τον δωδέκατο αιώνα ήταν το προπύργιο του Ελληνισμού στη χώρα της Μακεδονίας. Η Αχρίδα ήταν το προπύργιο του Ελληνισμού και τώρα δώσαμε και την δίνουμε ευχαρίστως και το Πατριαρχείο, το προπύργιο του Ελληνισμού, την Αχρίδα, το δίνουμε στους Σλαβομακεδόνες της Αχρίδος. Προπύργιο του Ελληνισμού η Αχρίδα και το θεωρούμε και για σπουδαίο τώρα το ότι δεν θα ονομάζεται, που ονομάζεται, αλλά προτείνει ο Πατριάρχης να μην ονομάζεται Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία – Αρχιεπισκοπή Αχρίδος. Μα το ίδιο είναι. Και Αρχιεπισκοπή Αχρίδος ελληνική περιοχή, προπύργιο του Ελληνισμού η Αρχιεπισκοπή Αχρίδος. Και στη συνέχεια μας λέει ότι το Πατριαρχείο τελικώς δέχθηκε την υποταγή των Εκκλησιών Αχρίδος, Πεκίου και Τυρνόβου, διότι η τουρκική κατάκτηση είχε άρρητα αίτια. Επί Τουρκοκρατίας, περισσότερο ενισχύθηκε ο ελληνικός χαρακτήρας αυτής της περιοχής, και τα λοιπά.
Και επίσης έχω εδώ, ας μνημονεύσω και έναν άλλο ειδικό, που κι αυτός υπήρξε συνάδελφός μου στη Θεολογική Σχολή, που εσπούδασε κι έκανε διδακτορική διατριβή στο Βελιγράδι και γνωρίζει πολύ καλά. Αυτός έχει γράψει εκτενέστατο λήμμα στη θρησκευτική και ηθική εγκυκλοπαιδεία για τη Σλαβική Εκκλησία. Εκτενέστατο λήμμα, ολόκληρη μελέτη, όπου εκεί μας περιγράφει τι τράβηξε η Εκκλησία της Σερβίας, κατά την περίοδο που ζήτησαν Αυτονομία και Αυτοκέφαλο οι Σκοπιανοί. Μας λέει λοιπόν ότι άλλο πρόβλημα που απησχόλησε το σερβικό Πατριαρχείο είναι οι διπλωματικές σχέσεις του Βασιλείου Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων με το κράτος του Βατικανού. Πριν γίνει η Γιουγκοσλαβία, ως κράτος εκεί ήταν βασίλειο των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων, επί Πατριάρχου Βαρνάβα. Το κονκορδάτο μεταξύ των δύο τούτων μερών, μεταξύ του Βασιλείου των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων, έγινε συμφωνία, σύναψη διπλωματικών σχέσεων μεταξύ του Βατικανού και της Σερβίας, έγινε αιτία διαταράξεως των σχέσεων της Ορθοδόξου Δυτικής Εκκλησίας και της πολιτείας. Και σ’ εμάς έγινε εδώ πολύ μεγάλη φασαρία. Πολλοί από σας, οι νεότεροι ήσασταν μικροί, όταν αποφασίστηκε να συνάψουμε διπλωματικές σχέσεις με το Βατικανό και να ανταλλάσσουμε πρέσβεις. Δεν είχαμε διπλωματικές σχέσεις με το Βατικανό κι αντέδρασε έντονα τότε η Εκκλησία, κι αντιδράσαμε όλοι μας. Δεν θέλαμε να έχουμε διπλωματικές σχέσεις. Θα αναγνωρίσουμε ότι είναι “Εκκλησία”, μια “Εκκλησία” να έχει και πρέσβη, να είναι και κράτος συγχρόνως; Αναγνωρίσαμε δηλαδή ότι καλά κάνει το Βατικανό και δεν είναι μόνον Εκκλησία είναι και κράτος και ανταλλάξαμε πρέσβεις. Αντέδρασε τότε και η Σερβική Εκκλησία.
Ψυχή του αγώνος κατά της συνάψεως και εφαρμογής του κονκορδάτου υπήρξε ο τότε Πατριάρχης των Σέρβων Βαρνάβας. Και επί Πατριάρχου Γαβριήλ η Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία υπέστη διαφόρους δοκιμασίας ένεκα του δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και της, μετά τον πόλεμο, εγκαθιδρύσεως εν Γιουγκοσλαβία του κομμουνιστικού καθεστώτος. Και κατά την γερμανική Κατοχή και μετά τον κομμουνισμό υπέστη τα πάνδεινα η Εκκλησία της Σερβίας. Κατά την γερμανική Κατοχή, ο Πατριάρχης των Σέρβων Γαβριήλ κι ο Επίσκοπος Αχρίδος Νικόλαος Βελιμίροβιτς (Άγιος τώρα) συλληφθέντες υπό των Γερμανών εξορίστηκαν στο Νταχάου το ’41 κι έμειναν εκεί πέντε χρόνια, μέχρι την απελευθέρωση, μέχρι το ’46. Οι Σέρβοι Ορθόδοξοι υπέστησαν πολλά δεινά υπό των φασιστικών αρχών της ανεξαρτήτου Κροατίας, των Ουστάσι. Έχουν γραφεί του κόσμου τα βιβλία για το τι τράβηξαν από τους φασίστες τους Ουστάσι, τους παπικούς Ουστάσι, τους Κροάτες Ουστάσι οι Ορθόδοξοι Σέρβοι, συνεπικουρομένων υπό των γερμανικών στρατευμάτων Κατοχής. Οι Ρωμαιοκαθολικοί Κροάτες, για θρησκευτικούς λόγους, προέβησαν σε φοβερές σφαγές και διώξεις του σερβικού στοιχείου κατά τους χρόνους της Κατοχής. Μεταξύ των ετών 1941 και ’45, ακούστε, την περίοδο αυτή που δημιουργούν πρόβλημα οι σχισματικοί, συνεργαζόμενοι με την Κατοχή και μετά με το κομμουνιστικό κόμμα, κατά την περίοδο λοιπόν αυτή συνεπικουρούμενοι προέβησαν εις φοβερές σφαγές και διώξεις του σερβικού στοιχείου. Μεταξύ των ετών ’41 και ’45 εσφάγησαν περί το 1.000.000 Σέρβοι. Ένα εκατομμύριο Σέρβοι εσφάγησαν από τους Ουστάσι και κατεστράφησαν πλήθος Ορθοδόξων ναών. Εις τα ανωτέρω θύματα συγκαταλέγονται 400 ιερείς, 5 Επίσκοποι και πολλοί μοναχοί. Κι αναφέρει και ονόματα Επισκόπων.
Η αλλαγή του καθεστώτος μετά τον πόλεμο, με τον Τίτο – ανέλαβε ο Τίτο, ο γνωστός Στρατάρχης κομμουνιστής Κροάτης, άθεος, ο οποίος αυτός είναι που ενίσχυσε, ο Τίτο ενίσχυσε τη δημιουργία της σχισματικής Εκκλησίας. Ο κομμουνιστής Τίτο, ο άθεος Τίτο, για να πλήξει και την Ορθόδοξη Εκκλησία της Σερβίας και να φέρει διαίρεση μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία, αυτός δημιούργησε τη σχισματική Εκκλησία των Σκοπίων. Η αλλαγή του καθεστώτος, μετά τον πόλεμο, και η επικράτηση των κομμουνιστών στην Γιουγκοσλαβία δημιούργησε πολλά νέα προβλήματα και ο κλήρος έλαβε γενικώς αντικομμουνιστική στάση. Και γνωρίζουμε επίσης ότι κι ο Άγιος Ιουστίνος ο Πόποβιτς, ο νέος άλλος Άγιος της Ορθοδόξου εκκλησίας, διώχθηκε από την καθηγητού του, ως καθηγητού της Δογματικής στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου, και πήγε στο μοναστήρι στο Τσέλιε κι εκεί αγίασε με τις μοναχές. Τον διώξανε από καθηγητή της Δογματικής οι κομμουνισταί του Τίτο, τον διώξανε από την θέση του ως καθηγητού της Δογματικής στο Πανεπιστήμιο της Σερβίας, ένεκα της οποίας το νέο καθεστώς, κινούμενον εκ λόγων αντιθέτων προς την Εκκλησίας ιδεολογίας, έλαβε σκληρά μέτρα. Και λέει εδώ τα μέτρα που έλαβαν τότε, να μην σας τα μνημονεύσω όλα αυτά. Αναγκάστηκαν τελικώς περί το τέλος αυτής της περιόδου, το ’58, η Εκκλησία να συμβιβαστεί. Η Εκκλησία εγκαινίασε πολιτική των συμβιβασμών με σκοπό όπως περισώσει το μέγιστο μέρος της υπάρξεώς της. Το δε επίσημο κράτος εκ των πραγμάτων αναγκασθέν εφήρμοσεν πολιτικήν ανοχής, εκδηλωθείσα και τα λοιπά. Αυτά λοιπόν σχετικά με την ίδρυση.
Κάποιος έγραψε, κεραυνός εν αιθρία η απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Δεν περιμέναμε το Πατριαρχείο να βιαστεί, πολύ γρήγορες εξελίξεις. Μέσα στον Μάιο έγιναν όλα αυτά, σε διάστημα εβδομάδων, δέκα ημερών, όλες αυτές, πολλές εξελίξεις. Αλλά εγώ ονομάζω αυτές τις εξελίξεις ότι έγιναν στην ψευδο-μακεδονική Εκκλησία των Σκοπίων. Χρησιμοποιώ επίτηδες τον τίτλο ψευδο-μακεδονική εκκλησία των Σκοπίων, διότι θέλω να τα συνδέσω όλα αυτά με τους αγώνες που κάναμε πριν από την Συμφωνία των Πρεσπών, όλοι οι Έλληνες, όλοι οι Μακεδόνες, ώστε να μην χρησιμοποιηθεί το όνομα Μακεδονία στο κράτος των Σκοπίων. Όλοι ενθυμούμαστε τι συλλαλητήρια έγιναν, τι ξεσηκωμός. Κι ακόμη και μετά την Συμφωνία των Πρεσπών τι διαμαρτυρίες. Αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ, άθεος κι αυτός κι αριστερός ο ΣΥΡΙΖΑ, άθεο κόμμα κι αριστερό κόμμα, δεν τα υπολογίζει όλα αυτά. Και με την Συμφωνία των Πρεσπών έδωσε την δικαιολογία ότι βάζει μπροστά το επίθετο «Βόρεια» Μακεδονία, το οποίο βέβαια δεν το χρησιμοποιεί κανένας πλέον κι όλοι χρησιμοποιούν μόνο το σκέτο Μακεδονία, και προβλέπω ότι μολονότι και το Αρχιεπισκοπή Αχρίδος χρησιμοποιείται τώρα στην ονομασία κι εκείνο δεν θα χρησιμοποιείται και θα παραμείνει πάλι η ονομασία και εκκλησιαστικά «Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία». Ήδη, όπως θα δείτε σε κείμενα που δημοσιεύτηκαν αυτές τις μέρες, ο πρόεδρος των Σκοπίων και ο πρωθυπουργός των Σκοπίων λένε μακεδονικός λαός, μακεδονική εκκλησία. Και δυστυχώς και η Εκκλησία της Σερβίας, η οποία κρατούσε και υπέρ των ελληνικών θέσεων και τους έλεγε πρέπει να μην χρησιμοποιήσετε τον όρο «Μακεδονία» υπέκυψε κι αυτή και χρησιμοποιεί κι αυτή τον όρο «Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία». Γι’ αυτό λέω ψευδο-μακεδονική. Τι σχέση έχουν οι Σλάβοι, οι Σλαβομακεδόνες με την Μακεδονία; Δεν είχαμε συμφωνήσει σε εθνικό επίπεδο το 1992-1993, οι παλαιότεροι θυμούμαστε, επί κυβερνήσεως Μητσοτάκη και προεδρίας του Καραμανλή του ηλικιωμένου, του πρώτου Καραμανλή, ότι δεν θα δεχτούμε ποτέ, δεν θα αναγνωρίσουμε ποτέ κράτος Σκοπίων, αν χρησιμοποιεί στην ονομασία του το όνομα Μακεδονία ή κάποιο επίθετο που έχει σχέση με την Μακεδονία; Δεν θα το αναγνωρίσουμε ποτέ. Αυτή ήταν μεγάλη εθνική γραμμή, που βάλαμε το 1992-93 και με τον Παπανδρέου, και με τον Μητσοτάκη, και με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, μ’ αυτούς τους παλαιούς ηγέτες. Ο Κωνσταντίνος ο Καραμανλής ο παλαιός ήταν Μακεδόνας και είχε μια ευαισθησία για τα θέματα της Μακεδονίας. Θα πουλήσουμε δηλαδή την ψυχή μας, το όνομά μας, την Μακεδονία μας, θα την πουλήσουμε σ’ έναν χώρο που δεν έχει καμία σχέση με την Μακεδονία;
Και ξεσηκωθήκαμε τότε όλοι, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ ετοιμαζόταν να συνάψει την Συμφωνία των Πρεσπών, ξεσηκωθήκαμε όλοι με τα φοβερά εκείνα των ημερών και αντιδρούσαμε, γιατί είχε αποφασιστεί να δοθεί το όνομα Βόρειος Μακεδονία, το οποίο Βόρειος Μακεδονία βέβαια δεν χρησιμοποιείται. Οι ομάδες τους, όπου βγαίνουν στα πρωταθλήματα είναι οι ομάδες της Μακεδονίας και παντού και οι ίδιοι χρησιμοποιούν το όνομα Μακεδονία. Μακεδονική ταυτότητα θα δούμε ότι λέγουν τώρα. Γι’ αυτό λοιπόν είπα ψευδο-μακεδονική εκκλησία και ο δεύτερος τίτλος, το: «Ενισχύεται η προδοτική Συμφωνία των Πρεσπών». Θέλω να επισημάνω μ’ αυτό ότι, όπως ουσιαστικώς οι πατριώτες, οι Έλληνες, οι ευαίσθητοι δεν δεχθήκαμε ποτέ την Συμφωνία των Πρεσπών, και παρασυρθήκαμε μάλιστα τότε και ψηφίσαμε πολλοί και Νέα Δημοκρατία, διότι ως αντιπολίτευση η Νέα Δημοκρατία υποστήριζε, ήταν εναντίον της Συμφωνίας των Πρεσπών και παρασυρθήκαμε. Ένας από τους λόγους τότε της καταψηφίσεως του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του ’19, ήταν ότι πολλοί ήμασταν εναντίον της Συμφωνίας των Πρεσπών. Εκτός των άλλων που έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ, αντιεκκλησιαστικών μέτρων με το μάθημα των Θρησκευτικών, με το τμήμα Ισλαμικών σπουδών και τα λοιπά. Αλλά η Νέα Δημοκρατία ως αντιπολίτευσις ήταν εναντίον της Συμφωνίας των Πρεσπών. Και τότε πολλοί ψηφίσαμε Νέα Δημοκρατία μόνο και μόνο γιατί δεν θέλαμε, όταν θα έρθει η Νέα Δημοκρατία να ενισχύσει την Συμφωνία των Πρεσπών, αλλά αν δουν ότι παραβαίνουν την Συμφωνία των Πρεσπών, να καταγγείλουν την Συμφωνία των Πρεσπών. Τσιμουδιά τώρα… Τσιμουδιά τώρα… Όχι μόνο δεν καταγγέλλεται, αλλά ενισχύονται τα Σκόπια, γιατί αυτή είναι η εντολή της Αμερικής. Κι επειδή είναι εντολή της Αμερικής κι εμείς ουσιαστικώς είμαστε προτεκτοράτο της Αμερικής, και η κυβέρνηση του νεοταξίτη πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, σου λέει: “Α! εγώ βγήκα κυβέρνηση αντιδρώντας τότε στη Συμφωνία των Πρεσπών. Δεν μπορώ, λέει, τώρα να καταγγείλω την Συμφωνία των Πρεσπών, είναι διακρατική συμφωνία και δεν καταγγέλλεται”. Μα όταν δεν τηρείται, πώς δεν καταγγέλλεται; Καταγγέλλεται, όταν δεν τηρείται αυτή η συμφωνία. Και μας σώζουν οι Βούλγαροι, αυτό έλεγα και για την είσοδο στην Ευρώπη, μας σώζουν οι Βούλγαροι, ας το πω κι επί τη ευκαιρία αυτό, οι οποίοι δεν θέλουν ποτέ να χρησιμοποιούν οι Σκοπιανοί και το «Αχρίδος» και το «Μακεδονία». Βούλγαροι είστε. Οι Βούλγαροι θεωρούν πως οι Σκοπιανοί είναι Βούλγαροι. Και σου λέει εμείς (θα σας διαβάσω μετά δηλώσεις Επισκόπων της βουλγαρικής Εκκλησίας, ακόμη και για το θέμα που ανακινείται τώρα), οι Βούλγαροι λοιπόν απειλούν πως θα βάλουν βέτο, για να μην γίνει η ένωση, η είσοδος των Σκοπίων στην Ευρώπη, αν εξακολουθήσουν να χρησιμοποιούν το όνομα Μακεδονία. Τι Μακεδονία, από πού Μακεδονία; Βούλγαροι είστε εσείς. Ενώ εμείς τα παραδώσαμε όλα. Γι’ αυτό τον λόγο λοιπόν χρησιμοποίησα εδώ: «Ενισχύεται η προδοτική Συμφωνία των Πρεσπών».
Κάνε ἐγγραφή στό νέο κανάλι τῆς Κατάνυξης τοῦ Youtube πατώντας ἐδῶ: https://bit.ly/2WldGra
Δείτε σχετικά:
– Εξελίξεις στην ψευδομακεδονική Εκκλησία των Σκοπίων
– Εξελίξεις στην ψευδομακεδονική Εκκλησία των Σκοπίων – Μέρος Α’ (ΚΕΙΜΕΝΟ)
– Εξελίξεις στην ψευδομακεδονική Εκκλησία των Σκοπίων – Μέρος Β’ (ΚΕΙΜΕΝΟ)