Αρθρογράφοι: Μαρία Κοσμίδου, Σοφία Σ.
αποκλειστικά για την katanixi.gr

Απαντήσεις και λύσεις στα θέματα της εφηβείας μέσα από τα λόγια του π. Νικολάου Μανώλη…

Επιμέλεια σύνταξης: katanixi.gr

Γνωρίζεις τον έφηβο που έχεις δίπλα σου; (για γονείς, εκπαιδευτικούς και πνευματικούς).

Ξεκινάμε από τους γονείς, γιατί χωρίς αυτούς, χωρίς τη σωστή τους στάση, η εφηβεία θα έχει μόνο προβλήματα. Πολλές φορές, βέβαια, είναι αυτοί οι ίδιοι το μεγαλύτερο πρόβλημα των εφήβων.

Λέγει ο π. Νικόλαος Μανώλης στην ομιλία του Ο Χριστός και η Παναγία στη ζωή των εφήβων: “Ο ρόλος των γονιών δεν είναι καθόλου εύκολος. Σε αυτή την ιδιαίτερη φάση που βιώνουν, η κατεύθυνση είναι η συναισθηματική ακοή προς τον έφηβο. Χρειάζεται να ακούν τον έφηβο με υπομονή, κατανόηση, να κοιτάζουν πίσω από το προφανές και νιώθοντας την αγωνία του εφήβου για το θέμα που τον απασχολεί. Ο έφηβος θέλει να ακουστεί. Θέλει να μοιραστεί ανησυχίες και σκέψεις. Αναζητά να απευθυνθεί σε άτομα με κύρος, που θα του εμπνέουν εμπιστοσύνη, και θα αποτελέσουν τα πρότυπά του και στο παρόν και στο μέλλον. Ας είναι οι γονείς του αυτοί που θα τον ακούσουν. Οφείλουν να είναι αυτοί. Οφείλουν να είναι δίπλα του και να τον στηρίζουν. Και αν αυτό γίνει στην εφηβεία, μια ζωή μετά οι γονείς θα είναι κολλητάρια με τα παιδιά τους.

Δεν ισχύει αυτό που λένε ότι ο γονιός πρέπει να είναι γονιός και όχι φίλος. Δεν παύει να είναι και γονιός, όταν θα είναι κολλητός και φίλος. Πληροφορείται το παιδί ότι είναι ο γονιός που έχει το κύρος, που όμως ταπεινώνεται και σκύβει, για να ακούσει και να στηρίξει το παιδί αυτό. Αυτό είναι συναισθηματική ακοή.”(1)

Για να μιλήσουμε για τα προβλήματα των εφήβων πρέπει να πούμε πρώτα μερικά στοιχεία για την εφηβεία και την διαφοροποίηση που υπάρχει στα διάφορα στάδια της εφηβείας, πληροφορίες που πρέπει να γνωρίζουν γονείς, εκπαιδευτικοί και πνευματικοί.

Η εφηβεία χωρίζεται σε τρεις βασικές περιόδους:

-την πρώιμη (10-13 έτη),

-τη μέση (14-17 έτη) και

-την όψιμη (>17 έτη).

Η κάθε μία έχει τα δικά της ψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά. Ωστόσο θα πρέπει να έχουμε πάντα υπόψη ότι είναι αρκετά σύνηθες η ψυχοκοινωνική ανάπτυξη να μη συμβαδίζει με τη χρονολογική ηλικία ή τη σωματική ανάπτυξη του εφήβου. Η εκτίμηση του ψυχοκοινωνικού σταδίου είναι πολύ σημαντική, και γίνεται με την παρατήρηση της εμφάνισης και συμπεριφοράς, καθώς και την καταγραφή των απόψεων του/της εφήβου για γενικά θέματα συζήτησης. Για παράδειγμα, ίσως αποδειχθεί επιζήμιο να συζητηθούν λεπτομερώς θέματα σεξουαλικής αγωγής με έναν έφηβο που, αν και χρονολογικά ή και σωματικά ανήκει στη μέση εφηβεία, ψυχοκοινωνικά βρίσκεται στην πρώιμη και δεν έχει ακόμη συγκεκριμένες ερωτικές ανησυχίες. (Ας τα ακούν αυτά οι προωθητές του μαθήματος της συμπεριληπτικής σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία).

Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι, όταν ο έφηβος ανήκει ψυχοκοινωνικά στην πρώιμη εφηβεία, συνήθως δεν επιζητά εμπιστευτική σχέση, ενώ κατά τη μέση εφηβεία ανακουφίζεται, όταν μπορεί να συζητήσει θέματα που τον απασχολούν με εχεμύθεια.

Το ερωτικό ενδιαφέρον, ο ρομαντισμός, η έκφραση συναισθημάτων και η γλώσσα του σώματος φυσιολογικά αναπτύσσονται κατά τη μέση κυρίως εφηβεία. Ωστόσο γνωσιακά και ψυχοκοινωνικά ο έφηβος δεν είναι έτοιμος να διαχειριστεί όλο το συναισθηματικό, αλλά και οργανικό φορτίο μιας ολοκληρωμένης σεξουαλικής επαφής.(2)

Ο γέροντας και στο χειρισμό των ερωτικών- σαρκικών θεμάτων ήταν άπιαστος. “Πώς μπορεί ένας πνευματικός να βοηθήσει τον έφηβο, ώστε να τον εμπιστευτεί και να του εκφραστεί, αν πέφτει σε κάποια σεξουαλικά αμαρτήματα;” έλεγε. “Θέλει πολύ ειδικό τρόπο. Γιατί αν δεν το γνωρίζει ακόμα, ο πνευματικός συμβάλλει στο να του δώσει μια πληροφορία να αισθανθεί μειονεκτικά, κομπλεξικά, ότι έπρεπε κάτι να ξέρει και δεν το ξέρει. Πρέπει ο πνευματικός να έχει τη διάκριση, ακόμα και αυτό αν το θίξει, να φτάσει σε μια ολοκλήρωση της σκέψης του και της νουθεσίας του, ώστε το παιδί να βγει από την εξομολόγηση χαλαρωμένο και επωφελούμενο από τη συζήτηση που έχει προηγηθεί με τον πνευματικό.”(1)

Ο έφηβος εξιδανικεύει το σύντροφο και ενθουσιάζεται εύκολα, απογοητεύεται γρήγορα, οι ρομαντικές σχέσεις του διαρκούν λίγο και είναι πολλές στη σειρά (φαινόμενο serial monogamy).

Επιπλέον δεν έχει αναπτύξει την υποθετική του σκέψη και είναι προσκολλημένος στο παρόν, με αποτέλεσμα να αντιλαμβάνεται με δυσκολία τις μελλοντικές συνέπειες των πράξεών του και να αναπτύσσει τον «προσωπικό του μύθο (personal myth)»: «είμαι άτρωτος και αποκλείεται να μου συμβεί κάτι κακό». (2)

“Με όσους εφήβους είχα και στο σπίτι μου μέσα”, λέγει ο π.Νικόλαος, “και έξω από το σπίτι μου, και στα πνευματικά μου παιδιά, τους έλεγα ότι είναι άνθρωποι που έχουν άγνοια κινδύνου. Το “είμαι άτρωτος και αποκλείεται να μου συμβεί κάτι κακό” αυτό είναι νόμος για τον έφηβο. Πιστεύουν ότι, όπως υπάρχει αγάπη μέσα στο σπίτι, έτσι είναι και όλος ο κόσμος. Και όταν βγαίνει από το σπίτι, σπάζει ο ιδανικός κόσμος που έχει χτίσει.” (1)

ΑΛΛΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ

Η λέξη “βγαίνω” και τί σηματοδοτεί;

Η λέξη “βγαίνω” είναι μία λέξη κλειδί για την εφηβεία: σημαίνει ταυτόχρονα το βασανιστήριο των γονιών το βράδυ (βραδινή έξοδος), το “έχω μία ερωτική σχέση” (βγαίνω με κάποιον/α) αλλά σημαίνει ακόμα και “βγαίνω απ’ το κουκούλι μου”. Βγαίνω όπως ο βλαστός από το χώμα. Σημαίνει εν τέλει τη δύναμη της μεταμόρφωσης που συντελείται στην εφηβεία. Μεταμόρφωση επώδυνη μεν, απαραίτητη και γεμάτη χαρά και δύναμη δε. Όταν οι έφηβοι έχουν διδαχθεί να εμπιστεύονται τη ζωή, για μας μέσα από την πίστη στην Πρόνοια του Θεού, εμπιστεύονται και τη μεταμόρφωσή τους, και καταφέρνουν να “γράψουν” την προσωπική τους ιστορία στο μέλλον, συνδέοντάς την με το παιδικό τους παρελθόν.

Οι αλλαγές κατά την περίοδο της εφηβείας είναι οι εξής:

– Επιθυμία να μένει μόνος: Η έντονη επιθυμία για συντροφιά που χαρακτηρίζει το άτομο μέχρι και το τέλος της σχολικής ηλικίας δίνει τη θέση της στην έντονη επιθυμία να μένει μόνο του.

– Αποστροφή προς την εργασία: Η ταχεία βιοσωματική ανάπτυξη απορροφά μεγάλο μέρος της ενεργητικότητας του εφήβου, με αποτέλεσμα να νιώθει κουρασμένος και απρόθυμος να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του. ( Ας το συνειδητοποιήσουμε κι ας μην έχουμε απαιτήσεις και παράπονα κι ούτε να λέμε τα παιδιά τεμπελχανάδες, λέει ο π. Νικόλαος)

– Έλλειψη συντονισμού στις κινήσεις: Η προσωρινή αδεξιότητα οφείλεται στην απότομη και ανισομερή αύξηση των μελών του σώματος του εφήβου και ειδικά των άκρων.

– Ανία και βαρεμάρα: Είναι σύνηθες ο έφηβος να δηλώνει ότι βαριέται, και να περιφέρεται με πλήξη και αδιαφορία ακόμα και για άλλοτε αγαπημένες ασχολίες.

– Νευρικότητα-ανησυχία: Η αυξημένη εσωτερική ένταση που συχνά ο έφηβος προσπαθεί να ελέγξει και να μην εξωτερικεύσει εκφράζονται ως νευρικότητα. -Αυξημένη ευσυγκινησία: Η διατάραξη στην ισορροπία των ορμονών προκαλεί ευσυγκινησία, που κάνει τον έφηβο να χάνει το κέφι της παιδικής ηλικίας και να βυθίζεται σε κακοκεφιά. Τα κορίτσια ενδέχεται να ξεσπούν σε κλάματα και τα αγόρια σε βίαιες εκρήξεις.

– Εχθρική στάση προς τους άλλους: Ο έφηβος στις σχέσεις του με τους άλλους τείνει να φέρεται αντικοινωνικά, σχεδόν εχθρικά.

– Εχθρική στάση προς το άλλο φύλο: Στην πρώτη φάση της εφηβείας, ειδικά τα κορίτσια, δείχνουν αποστροφή προς τα μέλη του αντίθετου φύλου, αποστροφή που γενικεύεται ανεξάρτητα από την ηλικία, τη συγγένεια ή την ποιότητα της σχέσης στο παρελθόν (π.χ. στενή και αρμονική σχέση στο παρελθόν. -Εναντίωση προς κάθε μορφή εξουσίας: Ο θαυμασμός και η υποταγή στους μεγαλύτερους δίνουν τη θέση τους στην αμφισβήτηση και την εναντίωση προς κάθε μορφή εξουσίας (πχ. γονεϊκή, σχολική).

– Υπεραπασχόληση με θέματα του σεξ: Το ενδιαφέρον και την περιέργεια των εφήβων την μονοπωλεί το θέμα του σεξ εν όψει του αυξανόμενου ενδιαφέροντος για τη σχέση με το άλλο φύλο.

– Υπέρμετρη αιδημοσύνη: Οι αλλαγές που συντελούνται στο σώμα του εφήβου τον κάνουν συχνά να δείχνει υπερβολική ντροπαλότητα και να μην αισθάνεται άνετα με την παρουσία των άλλων.

– Έλλειψη αυτοπεποίθησης: Οι ραγδαίες αλλαγές συχνά δημιουργούν στον έφηβο αίσθημα ανασφάλειας και αβεβαιότητας.

– Ονειροπόληση: Ο έφηβος απολαμβάνει να περιπλανιέται στο χώρο της φαντασίας και του ονείρου, καθώς με αυτόν τον τρόπο εκτονώνει τις εσωτερικές εντάσεις και τις διαθέσεις του. Μάλιστα, είναι δυνατόν ακόμα και όταν ο έφηβος βρίσκεται σε εγρήγορση να βρίσκεται και να συμπεριφέρεται σαν σε όνειρο, αδυνατώντας να προσαρμοστεί στην πραγματικότητα. (2)

Στο σημείο αυτό ο π.Νικόλαος στην ομιλία του κάνει αναφορά στις μάνες που πηγαίνουν τα κορίτσια τους για “διορθωτικές” επεμβάσεις από τα 13 και τα 14, πριν ολοκληρωθεί καν η διαμόρφωση του σώματός τους. Και για τις μάνες που κρίνουν τα κορίτσια στην εφηβεία για την εμφάνισή τους, τα κιλά τους κλπ. λέει ότι αυτό είναι καθαρή φρίκη. Είναι τόσο πολύ άσχημο αυτό, το να μην εστιάζεις δηλαδή σε όλες αυτές τις εσωτερικές επώδυνες αλλαγές που συντελούνται ψυχοσωματικά στο παιδί και να του φέρεσαι με τη μέγιστη λεπτότητα, αλλά αντ’ αυτού να εστιάζεις στα εξωτερικά με έναν τέτοιον άγαρμπο τρόπο και τόση αναισθησια. Μία τέτοια συμπεριφορά απέναντι στο παιδί προκαλεί τέτοια ιερή οργή στον π.Νικόλαο, ώστε να θέλει να μαστιγώσει τις μάνες που το κάνουν αυτό, όπως ο Χριστός τους εμπόρους στον Ναό.

Καλώς ή κακώς οι έφηβοι δε μένουν στα λόγια, αλλά περνούν πολύ συχνά σε πράξεις που αναστατώνουν τους γονείς. Γιατί; (η απάντηση στο επόμενο άρθρο).

• (1) π.Νικόλαος Μανώλης Ο Χριστός και η Παναγία στη ζωή των εφήβων
• (2) Ερευνητική εργασία Σχολείο:ΓΕ.Λ. Μετσόβου Τάξη: Α Τμήμα: Α2 Σχολικό Έτος: 2016-2017

Κάνε ἐγγραφή στό νέο κανάλι τῆς Κατάνυξης τοῦ Youtube πατώντας ἐδῶ: https://bit.ly/2WldGra

Δείτε σχετικά:
– Γιατί οι έφηβοι αισθάνονται χάλια;
– Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τους εφήβους μας;