Άρθρο της Σοφίας Μακεδονοπούλου
αρθρογραφεί για katanixi.gr

Εφευρέτης της συκοφαντίας είναι ο διάβολος όπως αναφέρει ο άγιος Νεκτάριος…

Επιμέλεια σύνταξης: katanixi.gr

Η συκοφαντία είναι μια φοβερή πράξη, μια μεγάλη αμαρτία, που έχει πάρει στις μέρες μας πολύ μεγάλες διαστάσεις.

Τον τελευταίο καιρό γινόμαστε κάθε τόσο μάρτυρες εξπρές τηλεδικών που στήνονται κάθε τόσο στο όνομα της δικαιοσύνης και εξυπηρετούν διάφορες σκοπιμότητες. Γαλουχούμαστε εμείς και τα παιδιά μας σε μια κουλτούρα κουτσομπολιού (gossip), κατάκρισης, συκοφάντησης και κατάδοσης ελαφρά τη καρδία, εύκολης και αβασάνιστης.

Συκοφαντώ σημαίνει διατυπώνω ή διαδίδω εσκεμμένα ψευδείς και κακόβουλες κατηγορίες εναντίον κάποιου για να τον μειώσω, να τον εκθέσω. Συκοφάντης είναι αυτός που κατηγορεί κάποιον γνωρίζοντας απόλυτα ότι είναι ψευδείς οι κατηγορίες. 

Διαβάλλω και συκοφαντώ είναι συνώνυμα ρήματα, καθώς σημαίνουν τη διάδοση ψευδών κατηγοριών. Η συκοφαντία είναι μία εσκεμμένη και προμελετημένη ενέργεια, με πλήρη διαύγεια αντίληψης και στόχου, κατά της υπόληψης και της τιμής του προσώπου, με προφορική ή γραπτή διατύπωση ψευδούς καταγγελίας ή κατηγορίας. 

Πολλές φορές η συκοφαντία μπορεί να γίνεται στη βάση πραγματικών περιστατικών, που όμως ο συκοφαντών είτε τα ερμηνεύει με τον δικό του τρόπο, π.χ. πονηρά, επειδή είναι πονηρός ή μέσα από το πρίσμα των δικών του βιωμάτων ή πληγών. Σε κάθε περίπτωση σε συκοφαντία μπορεί να πέσει εύκολα κάνεις, όταν ασχολείται συνεχώς με τους άλλους και σαν δήθεν τέλειος και αναμάρτητος τους περνάει, κατά το κοινώς λεγόμενο, από κόσκινο και τους καταγγέλλει για το παραμικρό ή για πράγματα κοινά στην αμαρτωλή ανθρώπινη φύση, που ενδεχομένως και ο ίδιος να έκανε, αν βρισκόταν στην ίδια θέση. Πόσοι δεν θα έγλειφαν την κουτάλα, αν την είχαν μπροστά τους γεμάτη με μέλι; Προσοχή, άλλο η καταγγελία σε αρμόδια όργανα κι άλλο η συκοφάντηση και ο διασυρμός με αποκόμιση οφέλους.

Η συκοφαντία συγγενεύει με την κατάδοση. Η κατάδοση αναβίωσε στις μέρες μας κατά την κορωνοδικτατορία και τα λοκ ντάουν, αμέσως μετά την λήξη των οποίων ξεκίνησε στην χώρα μας, τυχαία ή όχι δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, ταυτόχρονα με την Κροατία, το κίνημα “me too”. 

Συκοφαντία στην αρχαιότητα

Ας έλθουμε καταρχάς στην ρίζα της λέξης. Το πρώτο συνθετικό της “σῦκον”, δηλαδή το σύκο, έχει ένα παράγωγο επίθετο στα αρχαία ελληνικά, το συκωτός, που μας δίνει το γνωστό συκώτι στα νέα ελληνικά. “Ἧπαρ συκωτόν” ήταν το καλοθρεμμένο ζώο, που είχε τραφεί με αρκετά σύκα και ήταν κατάλληλο για σφαγή και επομένως νόστιμο, όταν το φάει κανείς.

Την εποχή που ήταν νομοθέτης ο Σόλωνας, είχε απαγορεύσει με νόμο στους Αθηναίους την εξαγωγή αγροτικών προϊόντων στις άλλες πόλεις κράτη, εκτός από το ελαιόλαδο. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι δεν επιτρεπόταν τότε και η πώληση σύκων. Άλλοι ότι αυτό απαγορευόταν σε περίοδο λοιμού. Τα γλυκά αυτά φρούτα του καλοκαιριού είχαν ιδιαίτερη θρεπτική αξία και, όποτε στην πόλη εξαπλωνόταν μια επιδημική ασθένεια, η εξαγωγή τους θεωρούνταν παράπτωμα. Όποιος λοιπόν ενημέρωνε τους  άρχοντες, για αυτούς που έβγαζαν παράνομα σύκα από την Αττική, αυτός ονομαζόταν συκοφάντης και η πράξη του συκοφαντία. 

Η αρχική σημασία της λέξης επεκτάθηκε και δήλωνε τον καταδότη στις αρχές διαφόρων εγκλημάτων. Λαθραία εισαγωγή προϊόντων, παράνομη κτήση ή επικαρπία ξένης ιδιοκτησίας, φοροδιαφυγή, εχθρικές ενέργειες κατά του δημοκρατικού πολιτεύματος ήταν μερικά από τα εγκλήματα που ανέφεραν οι συκοφάντες. Συκοφάντης ονομαζόταν και οποιοσδήποτε μηνυτής.

Μια από τις σκοτεινές πλευρές του αθηναϊκού δημοκρατικού πολιτεύματος του 5ου και ιδιαίτερα του ταραγμένου 4ου αιώνα ήταν και η ευκολία με την οποία μερικοί Αθηναίοι μπορούσαν να ζουν από τη συκοφαντία. Οι συκοφάντες ταυτίζονταν με τους εκβιαστές. Αν καταδικαζόταν ο καταγγελλόμενος πολίτης, ο συκοφάντης είχε και οικονομικό όφελος. Την εποχή του Περικλή, μάλιστα, άρχισαν να πληθαίνουν και αποτελούσαν αντικείμενο κοροϊδίας των κωμωδιογράφων.

Πιο διαδεδομένη στην αρχαιότητα ήταν η ταύτιση του συκοφάντη με αυτόν που αποκάλυπτε τα σύκα τα κρυμμένα στα ρούχα κάποιου, όπως προαναφέραμε. Επομένως φανέρωνε μια μικροκλοπή, μια πράξη ασήμαντη, δηλαδή. Έτσι κατέληξε η λέξη να σημαίνει όποιον κατηγορεί έναν άλλον, για κάτι όχι σπουδαίο, για ένα μικροπαράπτωμα και κατ’ επέκταση να τον κατηγορεί ψευδώς.

Οι ψεύτικες κατηγορίες διατυπώνονται από φτηνούς συκοφάντες, ξεδιάντροπους διαβολείς. Ο κάθε διαβολέας συκοφαντεί και η πράξη του είναι συκοφάντηση, και, όταν γίνεται καθ’ υπερβολήν, κατασυκοφάντηση. Η διάδοση της μιας ψεύτικης είδησης αποτελεί συκοφαντία ή όπως λέμε σήμερα λασπολογία.

Το αντίθετο του συκοφάντη είναι ο υμνητής και ο εγκωμιαστής.

Οι αρχαίοι Έλληνες έχουν εκφραστεί παροιμιωδώς και παντοιοτρόπως για τη συκοφαντία. Ας δούμε μερικά παραδείγματα:

Κάποιος είπε στον Αίσωπο από τη Μ. Ασία: Για σένα λένε τρομερά πράγματα, και του τα είπε όλα όσα είχε ακούσει. Ο Αίσωπος απάντησε: Δολοφόνοι δεν είναι εκείνοι που φτιάχνουν τα μαχαίρια, αλλά εκείνοι που τα χρησιμοποιούν. Έτσι και τώρα, δεν με κακολογούν οι συκοφάντες, αλλά εσύ που χρησιμοποιείς τις συκοφαντίες τους.

Ο κακολόγος σκοτώνει την τιμή ενός ανθρώπου, ενώ ο φονιάς τη ζωή, αλλά επειδή η τιμή είναι ανώτερη από τη ζωή, η κακολογία είναι σοβαρότερη από τον φόνο, γιατί ο φονιάς σκοτώνει μόνο τους ζωντανούς, ενώ ο κακολόγος με μια κουβέντα του και με μεγάλη ασφάλεια σκοτώνει και ζωντανούς και πεθαμένους.(Σωκράτης) 

Απ΄ τα άγρια θηρία το χειρότερο δάγκωμα το κάνει ο συκοφάντης , από τα ήμερα ο κόλακας. (Διογένης, από τη Σινώπη).

“Μη διαβαλλέτω σε λόγος προς τους πίστεως κεκοινωνηκότας”, δηλαδή η συκοφαντία να μη σε κάνει να χάνεις την εμπιστοσύνη σου από εκείνους με τους οποίους συναλλάσσεσαι. (Θαλής, ο Μιλήσιος).

Μην κακολογείς τον νεκρό. (Χίλων).

Ο Σπαρτιάτης Θεαφίδας ακόνιζε κάποτε το ξίφος του. Κάποιος άλλος τον ρώτησε αν είναι κοφτερό. Πιο κοφτερό και από την συκοφαντία, απάντησε εκείνος.

Συκοφαντία στην εποχή του Χριστού 

Η κακία των ανθρώπων παραμένει αιώνια από τότε που ο Κάιν εφόνευσε τον αδελφό του Άβελ, υποκινούμενος από το φθόνο και τη ζήλεια και μέχρι τη συντέλεια του αιώνος τούτου, διότι όπως μας διδάσκει ο Μέγας Αντώνιος «η κακία ακολουθεί την ανθρώπινη φύση όπως η σκουριά το χαλκό και η ακαθαρσία το σώμα».

Στο 36ο λεπτό της ομιλίας του π. Αθανασίου Μυτιληναίου για την Σταύρωση του Χριστού, ο πατήρ μας δίνει χρήσιμες πληροφορίες για τη συκοφαντία σε εκείνη την εποχή. Επειδή η στρατιωτική καριέρα του κάθε στρατιώτη σε εκείνη την περίοδο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ήταν καθαρά ιδιωτική υπόθεση και ο κάθε στρατιώτης ήταν υπεύθυνος για να βγάλει τα προς το ζην, επιδίδονταν σε διάφορες ανήθικες ενέργειες, όπως το πλατσικολόγημα, τα λάφυρα αλλά και τη συκοφαντία. Κάθε στρατιώτης τότε άρπαζε ό,τι μπορούσε να αρπάξει. Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι, όταν στρατιώτες πλησίασαν τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή και τον ρωτούσαν “τι να κάνουμε για να σωθούμε;” ο άγιος τους απάντησε: “μηδένα συκοφαντήσητε μηδὲ διασείσητε, καὶ ἀρκεῖσθε τοῖς ὀψωνίοις ὑμῶν”. Συκοφαντούσαν τότε και εκβίαζαν κάποιον ακριβώς, για να πάρουνε λεφτά. Γι’αυτό τους έλεγε ο Άγιος Ιωάννης. “Αρκείσθε τοις οψονίοις ημών”. “Να αρκείστε στον μισθό που σας δίνει το κράτος για να πάρετε τις τροφές σας και ό,τι άλλο χρειάζεστε”.

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι διαχρονικά η συκοφαντία αποτελεί προσοδοφόρο επάγγελμα για ορισμένους. 

Συκοφαντία στην Νέα Εποχή που διανύουμε 

Η συκοφαντία, δυστυχώς, έχει γίνει σήμερα διαδεδομένος τρόπος συμπεριφοράς πολλών ανθρώπων, με αποτέλεσμα να θεωρείται ως κάτι το φυσιολογικό και να μην ονομάζεται καν συκοφαντία. Στις μέρες μας έχει πάρει τη μορφή κινήματος. Μέσω της ευρείας και παγκόσμιας διάδοσης του «ίντερνετ», οι συκοφάντες δεν ψιθυρίζουν πια μόνο στο αυτί ψευδείς ειδήσεις, αλλά τις αναγγέλλουν στα κοινωνικά δίκτυα ή από το βήμα τηλεοπτικών εκπομπών, για να είναι αποτελεσματικότερος ο τρόπος καταστροφής συνειδήσεων και ταυτόχρονα να διατηρείται η ανωνυμία τους. Έχουμε δει να σπιλώνονται προσωπικότητες, υπολήψεις, οικογενειάρχες, με τραγικά πολλές φορές αποτελέσματα· άνθρωποι να χάνουν την εργασία τους, να διαλύεται η οικογένειά τους, να έχουν χάσει την υγεία τους ακόμη, δυστυχώς και να αφαιρούν την ίδια τους τη ζωή πάνω στην απελπισία για την αδικία που διαπράχθηκε σε βάρος τους. Πρόκειται για ένα σύγχρονο bullying.

Ας μην παραπλανιόμαστε από τα διάφορα τεχνολογικά επιτεύγματα του ανθρώπινου πολιτισμού: ο φθόνος κρύβεται πίσω από την συκοφαντία και συνεχίζει να διαβρώνει τις κοινωνικές σχέσεις, να δηλητηριάζει τον κοινωνικό ιστό, μέσω της τεράστιας στις μέρες μας δημοσιότητας, και να οδηγεί σε ανθρώπινες τραγωδίες. Το χειρότερο στην εποχή μας είναι ότι  αυτό το ανθρώπινο πάθος έχει εργαλειοποιηθεί από τους ινστρούκτορες της Νέας Εποχής στην υπηρεσία της αλλαγής και του ξεθεμελιώματος των παραδοσιακών αξιών. Όπως στην εποχή της αρχαίας Αθήνας και την εποχή προ της σταύρωσης του Χριστού, στην εποχή μας πολύ χρήμα διαχέεται στην ενοικίαση ανθρώπινων συνειδήσεων, προκειμένου δια της συκοφαντίας να επιτευχθούν υψηλοί στόχοι κοινωνικής μεταβολής. Είναι πολύ συχνή μέθοδος εξόντωσης εκκλησιαστικών και πολιτικών αντιπάλων, και γενικά αντιπάλων κάθε είδους, η ηθική κατασυκοφάντιση και κατασπίλωση…. Και άντε να αποδείξεις ότι δεν είσαι ελέφαντας…. Εξάλλου ο σύγχρονος άνθρωπος, αλωμένος από τον οικουμενισμό και την εκκοσμίκευση, ενθουσιάζεται εύκολα από κάποιες ιδεολογικές αρχές περί αγάπης προς την ανθρωπότητα γενικά και αόριστα, δικαιοσύνης, εξυγίανσης δήθεν, παρά το γεγονός ότι στην καρδιά του φωλιάζει θανάσιμο μίσος για τον πλησίον. Έτσι εύκολα χειραγωγείται.  

Μετά λύπης μας βλέπουμε ότι στις μέρες μας, δυστυχώς, απλοί παπάδες, Μητροπολίτες αλλά και η Διοικούσα Εκκλησία και συμμετέχουν και λαμβάνουν υπόψη τους τις τηλεδίκες….

Ορθόδοξη διδασκαλία για την συκοφαντία 

Αλιεύουμε από το διαδίκτυο: “Συκοφαντία… Μια λέξη που προφέρεται τόσο εύκολα όσο εύκολα διαπράττεται. Μια λέξη που εμπερικλείει μια αρνητική ενέργεια, μια πράξη κατευθυνόμενη με πλήρη συνείδηση, μεθοδευμένα και στοχευμένα. Κατασκευάζει πράγματα που δεν άκουσε και ερμηνεύει πράγματα που δεν κατάλαβε. Είναι ένας διαρκής θάνατος του συκοφαντούμενου. Σύμφωνα με τον αείμνηστο γέροντα Μωυσή τον αγιορείτη ο συκοφάντης είναι δεινός ψεύτης, κακός άνθρωπος, δόλιος και ζηλόφθονος. Πρόκειται για πρόσωπο δειλό, διαστροφικό και ακαλλιέργητο. Έχει επιπολαιότητα, ρηχότητα, μετριότητα και περιέργεια. Οι συκοφάντες χαίρονται ιδιαίτερα, όταν βρίσκουν ακροατές και αναγνώστες των ψευδών τους. Παγιδεύουν απρόσεκτους και αδαείς φίλους, τους οποίους δεν είναι καθόλου δύσκολο αύριο να διασύρουν κι αυτούς και να διαδώσουν ανυπόστατες κατηγορίες. Η συκοφαντία είναι χειρότερη της κατηγορίας, γιατί εσκεμμένα χρησιμοποιεί το ψεύδος εναντίον άλλου. Η εμπάθεια του συκοφάντη είναι φοβερή. Συνεργάζονται το μίσος και η κακία, η ζήλια και ο φθόνος, η εχθρότητα και η απάτη”.

Εφευρέτης της συκοφαντίας είναι ο διάβολος όπως αναφέρει και ο άγιος Νεκτάριος. Ψεύτης και πατέρας του ψεύδους, ο διάβολος αποδίδει στον εαυτό του μια φοβερή αποστολή, την αποστολή να αλλοιώνει εκ προθέσεως την αλήθεια. Ήταν αυτός ο οποίος συκοφάντησε το Θεό στην Εύα, καθώς προσπάθησε να την πείσει ότι ο Θεός ψεύδονταν, όταν προειδοποίησε τους πρωτόπλαστους για πνευματικό και σωματικό θάνατο σε περίπτωση παράβασης της εντολής. «Καὶ εἶπεν ὁ ὄφις τῇ γυναικί· οὐ θανάτῳ ἀποθανεῖσθε· ᾔδει γὰρ ὁ Θεός, ὅτι ᾗ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, διανοιχθήσονται ὑμῶν οἱ ὀφθαλμοὶ καὶ ἔσεσθε ὡς θεοί, γινώσκοντες καλὸν καὶ πονηρόν»(Γεν. 3,4-6). Άλλωστε, η ίδια η ετυμολογία της λέξης διάβολος προέρχεται από το ρήμα δια-βάλλω, που είναι συνώνυμο με το ρήμα συκοφαντώ, και σημαίνει χωρίζω-διαιρώ και φανερώνει ότι κύριο χαρακτηριστικό του διαβόλου είναι ότι δια-βάλλει, δηλαδή χωρίζει, κομματιάζει αντί να ενώσει, καταστρέφει τα πάντα, αντί να δημιουργήσει. Ο διάβολος είναι εκείνος που διαιρεί, που χωρίζει, αποκόπτει κάθε επικοινωνία μεταξύ Θεού και ανθρώπου και μεταξύ των ανθρώπων. Άλλωστε αυτό δεν κάνει και ο κάθε συκοφάντης; Μέσω της διάδοσης ψευδών ειδήσεων ενσπείρει μίσος ανάμεσα σε πατέρα και γιο, ανάμεσα στο σύζυγο και τη σύζυγο, ανάμεσα σε προϊστάμενο και υφιστάμενο. Γι’ αυτό το λόγο μάς συμβουλεύει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς: «Δεν θα συκοφαντήσεις, για να μην εξομοιωθείς με το διάβολο που συκοφάντησε το Θεό στην Εύα, και γίνεις καταραμένος σαν αυτόν».

Η συκοφαντία είναι «ψευδολογίας χείμαρρος», θα τονίσει ο Μέγας Βασίλειος. “Τα συκοφαντικά λόγια είναι διαδόσεις που δεν στηρίζονται στην αλήθεια και στην πραγματικότητα. Είναι ένα μέσον το οποίον πάντοτε οι άνθρωποι χρησιμοποίησαν και χρησιμοποιούν, για να πλήξουν άλλους. Είναι μία πληγή στο σώμα της κοινωνίας. Είναι μία αρρωστημένη και παθολογική κατάσταση που φανερώνει το βόρβορο που υπάρχει μέσα στην καρδιά του ανθρώπου. Οι Πατέρες της Εκκλησίας ονομάζουν τη συκοφαντία θυγατέρα του μίσους και του φθόνου. Τα συκοφαντικά λόγια ως άλλα πούπουλα, όπως χαρακτηριστικά τα παρομοιάζουν μερικοί Άγιοι μας, που τα φυσά ο άνεμος, διασκορπίζονται στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα και είναι, αν όχι αδύνατον, φοβερά δύσκολο να συγκεντρωθούν πάλι πίσω, όταν αποκαλυφθεί η απάτη της συκοφαντίας ή όταν ο συκοφάντης μετανοήσει και θελήσει να επανορθώσει το κακό που προκάλεσε. Πάντα θα μένουν υπολείμματα και τραύματα από μια συκοφαντία που έχει συντελεσθεί. Σ’ αυτή την πραγματικότητα και φιλοσοφία, εξάλλου, στηρίχθηκε το «δόγμα» του Γκαίμπελς που έλεγε: «Ρίξτε-ρίξτε λάσπη, στο τέλος κάτι θα μείνει» και το οποίο εφαρμόζουν πιστά σήμερα πολλά οργανωμένα συμφέροντα στους χώρους των επιχειρήσεων, της πολιτικής, της εκκλησίας και αλλαχού. Ενώ ο δολοφόνος σκοτώνει το σώμα, ο συκοφάντης σκοτώνει την τιμή και την υπόληψη, τα οποία είναι ανώτερα από κάθε υλικό αγαθό”.

Όπως έλεγε χαρακτηριστικά και ο άγιος Παΐσιος «οι συκοφάντες εργάζονται συνεργαζόμενοι με το ταγκαλάκι», δηλαδή το διάβολο.

Άγιοι και Πατέρες της Εκκλησίας έχουν εκφραστεί ποικιλοτρόπως για τη συκοφαντία. 

Ο αββάς Ησαΐας λέει ότι «αυτός που κατηγορεί και εξουθενώνει τον αδελφό του, αποξενώνει τον εαυτό του από το έλεος που απολαμβάνουν οι Άγιοι». Και ο Νικήτας Στηθάτος μας υπογραμμίζει ότι η εγκατάλειψη της Χάρης έχει σαν αποτέλεσμα την πτώση ή σε παράπτωμα σαρκικό ή σε παράπτωμα γλώσσας ή λογισμού.

Οι Άγιοι σκέπαζαν τα αμαρτήματα του πλησίον, για να μας υποδείξουν την αγάπη και τη συγχωρητικότητα και το ότι πρέπει να ασκήσουμε τον εαυτό μας στο να μην κακολογούμε και να μη λέμε ψέματα εναντίον του αδελφού μας. Η συκοφαντία είναι μέγα άλγος για τον συκοφαντούμενο και φοβερή δοκιμασία για την πνευματική του υπόσταση.

«Ουκ έστιν ουδέν αφορητότερον τοις οδυνωμένοις λόγον δυνάμενον δακείν ψυχήν», μας λέει ο Ιερός Χρυσόστομος. Δεν υπάρχει δηλαδή τίποτε πιο αφόρητο για όσους υφίστανται την οδύνη της συκοφαντίας, γιατί η συκοφαντία είναι πραγματικά δάγκωμα για την ψυχή.

Τί είναι όμως εκείνο που κινεί τον άνθρωπο στο να συκοφαντεί τον συνάνθρωπό του και να λέει ψέματα εναντίον του;

Η ασκητική εμπειρία μας έχει υποδείξει ότι τα κίνητρα του συκοφάντη συνήθως είναι η ζήλεια, ο φθόνος, η μνησικακία, η υπερηφάνεια και τα σαρκικά πάθη. Δεν σπανίζουν οι φορές που συκοφαντεί κανείς κάποιον για αμαρτία που μαζί του ετέλεσε από καθαρή ζήλεια και φθόνο. 

Μας λέει ο όσιος Θαλάσσιος: «Η ψυχή του κακόγλωσσου και του συκοφάντη έχει πολύ κακή γλώσσα. Ένας τέτοιος άνθρωπος βλάπτει τον εαυτό του, αυτόν που τον ακούει και καμιά φορά και αυτόν που συκοφαντεί».

Για τη συκοφαντία διαβάζουμε στα Γεροντικά και στα Συναξάρια των Αγίων τα εξής αξιοπρόσεκτα:

1) Στον Αββά Αντώνιο ήλθε κάποτε ένας αδελφός από κάποιο κοινόβιο, ο οποίος συκοφαντήθηκε για πορνεία. Ήλθαν και οι αδελφοί από το κοινόβιο, για να τον θεραπεύσουν και να τον πάρουν. Αντί, όμως, για αγάπη, του έκαναν έλεγχο και εκείνος προσπαθούσε να απολογηθεί λέγοντας ότι δεν έπεσε σε εκείνο το αμάρτημα. Ο Αββάς Παφνούτιος που βρισκόταν εκεί άκουγε τη συνομιλία και θλιβόταν για τον τρόπο αντιμετωπίσεως των άλλων αδελφών. Έτσι, βρήκε την ευκαιρία και τους είπε:

— Είδα στην όχθη του ποταμού έναν άνθρωπο που είχε χωθεί στο βόρβορο ως τα γόνατά του και, καθώς ήλθαν μερικοί να του δώσουν χέρι βοηθείας, τον καταπόντισαν μέχρι το λαιμό.

Τους λέγει τότε ο Αββάς Αντώνιος για τον Αββά Παφνούτιο:

— Να, άνθρωπος αληθινός, που μπορεί να θεραπεύσει και να σώσει ψυχές.

Συγκινήθηκαν τότε από τα λόγια των γερόντων και έβαλαν μετάνοια στον αδελφό. Ηρέμησαν έτσι και τον πήραν πάλι πίσω στο κοινόβιο.

2) Κοντά στον Αββά Ισίδωρο τον Πηλουσιώτη που ήταν Πρεσβύτερος βρισκόταν και κάποιος ευλαβής και ενάρετος διάκονος. Ο Αββάς σκόπευε να τον κάνει Πρεσβύτερο και διάδοχό του. Εκείνος, όμως, από μεγάλη ταπείνωση δε δεχόταν χειροτονία, προβάλλοντας αναξιότητα.

Αυτό τον ενάρετο αδελφό, τον μίσησε τόσο πολύ κάποιος άλλος μοναχός στη Σκήτη, νικημένος από το πάθος του φθόνου, και γύρευε με κάθε τρόπο να τον βλάψει και να τον δυσφημήσει.

Να, λοιπόν, τι τον έβαλε ο διάβολος να κάνει. Πήρε μια μέρα ένα από τα βιβλία του και το έβαλε κρυφά στο κελλί του Διακόνου, χωρίς εκείνος να πάρει είδηση. Ύστερα πήγε στον Αββά Ισίδωρο και του παραπονέθηκε πως έχασε το βιβλίο του και πως κάποιος από τους αδελφούς έπρεπε να το είχε κλέψει. Απαιτούσε, λοιπόν, να γίνει έρευνα σε όλα τα κελλιά.

— Τέτοιο πράγμα, παιδί μου, έκανε έκπληκτος ο Γέροντας, δεν έχει ξαναγίνει στη Σκήτη. Αλλά, για να βεβαιωθείς, πάρε δυo αδελφούς και ψάξε τα κελλιά.

Έτσι κι’ έγινε. Αφού έψαξαν μερικά άλλα κελλιά, πήγαν και στου Διακόνου και φυσικά εκεί βρήκαν το βιβλίο. Το πήραν, λοιπόν, και το έφεραν στην Εκκλησία την ώρα του εσπερινού, που ήσαν συγκεντρωμένοι οι αδελφοί, και είπαν μεγαλοφώνως στον Αββά Ισίδωρο, για ν’ ακουσθεί από όλους, πού είχε βρεθεί το βιβλίο.

Ο αθώος Διάκονος δεν διαμαρτυρήθηκε για τη συκοφαντία. Έπεσε με ταπείνωση στα γόνατα και ζήτησε από όλους συγχώρηση, λέγοντας ότι έσφαλε.

—Συγχωρήσατέ με, αδελφοί, γιατί είμαι κλέφτης.

Σαν πέρασαν οι τρεις εβδομάδες και ο Διάκονος τελείωσε το επιτίμιό του και έγινε δεκτός στο Άγιο Βήμα, ο συκοφάντης δαιμονίσθηκε και με γοερές κραυγές ομολόγησε την αμαρτία του. Ελευθερώθηκε από την τυραννία του δαίμονος ο συκοφάντης, μόνον όταν προσευχήθηκε γι’ αυτόν ο συκοφαντημένος διάκονος.

3) Ας θυμηθούμε πάλι τον πάγκαλο Ιωσήφ, το γιό του Ιακώβ, ο οποίος υπέφερε τόσα από τους ίδιους τους αδελφούς του, οι οποίοι τον πούλησαν σκλάβο στην Αίγυπτο. Εκεί συκοφαντήθηκε αδυσώπητα από τη σύζυγο του Πετεφρή, επειδή δεν ενέδωσε στις πονηρές διαθέσεις της. Και όμως ο Θεός τον τοποθέτησε στα ύψη, ώστε να κυβερνήσει στο πλάϊ του Φαραώ όλη την Αίγυπτο

Και μη λησμονούμε τα λόγια μεγάλων ανδρών. Ο Σουΐφτ είπε: “Η συκοφαντία συνήθως χτυπάει τους άξιους ανθρώπους, όπως τα σκουλήκια ρίχνονται πάνω στα καλύτερα φρούτα”.

Για την συκοφαντία ακούσαμε σπουδαίες πατερικές διδαχές στην πρόσφατη ομιλία του π.Σεραφείμ Ζήση “Πατερικά κείμενα ενδιαφέροντα και επίκαιρα”.

Αντιμετώπιση της συκοφαντίας 

Από τις παραπάνω διηγήσεις έχουμε ήδη πάρει μια γεύση για το πώς αντιμετώπιζαν οι άγιοι την συκοφαντία. Όσα θα αναφέρουμε παρακάτω είναι μετάφραση που βρήκαμε στο διαδίκτυο ενός λόγου του Αντίοχου του μοναχού, που αναφέρεται στην συκοφαντία, και από έναν λόγο του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου από το βιβλίο του “Χριστοήθεια”.

“Πώς όμως θα αντιμετωπίσουμε τους άλλους, όταν εμείς οι ίδιοι είμαστε θύματα της συκοφαντίας τους;

Ο άνθρωπος ο οποίος θέλει να διατηρήσει αλώβητη τη σχέση του με τον Κύριο Ιησού και τον αδελφό, που είναι απαραίτητα στοιχεία για να μη χάσει το πρόσωπό του, αφενός μεν φροντίζει να υπομείνει την αδικία της συκοφαντίας με σιωπή, ταπείνωση και προσευχή, χωρίς να καλλιεργεί πάθος και εκδικητικότητα για τον συκοφάντη, και αφετέρου φροντίζει με τη στάση του να βοηθήσει και τον άνθρωπο που τον αδικεί να καταλάβει το σφάλμα του και να διορθωθεί.

Άλλωστε αυτός που μας συκοφαντεί γίνεται αίτιος να λάβουμε μεγάλη Χάρη. Μας το παραγγέλλει κι ο Κύριός μας, όταν λέει:

«Μακάριοι είσθε όταν σας μισήσουν οι άνθρωποι… και σας χλευάσουν και δυσφημήσουν το όνομά σας εξαιτίας του Υιού του ανθρώπου. Να χαίρεσθε και να αγάλλεσθε όταν συμβεί αυτό, γιατί θα είναι μεγάλος ο μισθός σας, μεγάλη δηλαδή η Χάρη, που θα λάβετε στον Ουρανό».

Άλλωστε η άνευ όρων αγάπη προς αυτόν που μας συκοφαντεί είναι δείγμα πνευματικής υγείας και οδηγεί στην πνευματική τελείωση του αγωνιστή. Ο ψαλμωδός με σοφία αναφωνεί: “Γλύτωσέ με Κύριε από τη συκοφαντία των ανθρώπων και εγώ θα φυλάξω τας εντολάς σου”. Και οι εντολές αυτές είναι οι δυο εντολές του Ιησού: η αγάπη προς το Θεό και η αγάπη προς τον πλησίον (Ματθ.22, 35-40). Για την ορθόδοξη πνευματική ζωή η πνευματική τελείωση συνίσταται ακριβώς στην επίτευξη της ανιδιοτελούς αγάπης. Η τελεία αγάπη είναι πάνω από κάθε κοσμικό συμφέρον, εν προκειμένω η αγάπη προς αυτόν που μας συκοφαντεί. Αυτό είναι και το μεγαλείο της μωρίας του Σταυρού, όπως αναφέρει ο Απόστολος Παύλος (Α΄Κορ.1,18-24), διότι για τον κόσμο είναι πραγματικά μωρία το να καλείσαι να αγαπήσεις αυτόν που σε συκοφαντεί. Αποτελεί υπέρβαση της λογικής.

Ας μη μας διαφεύγει μάλιστα πως η υπομονή στις συκοφαντίες αποτελεί μέτρο και κριτήριο ταπείνωσης. Η ταπείνωσή μας κρίνεται από τη στάση μας απέναντι στη συκοφαντία. Η εντρύφηση στο γεροντικό και στην ζωή της Εκκλησίας, πλάι σε απλανή πνευματικό οδηγό, θα μας διδάξει πως πραγματικά ταπεινόφρων δεν είναι αυτός που αυτοεξευτελίζεται και δήθεν ταπεινολογεί, αλλά εκείνος που υπομένει με χαρά τις ατιμίες που προέρχονται από τον πλησίον και από τον γέροντα. Είναι γνωστό άλλωστε πως οι έπαινοι βλάπτουν ακόμη και τους ενάρετους, ενώ αντίθετα οι ατιμίες μόνο ωφελούν. Σε κάθε περίπτωση όσοι δεν τιμώνται σε αυτή την ζωή θα δοξαστούν στους ουρανούς από τον Θεό.   

Κλείνουμε με τα θαυμαστά λόγια του Αγίου Μάξιμου του Ομολογητή, ότι: “Όσο προσεύχεσαι θερμά για χάρη εκείνου που σε συκοφάντησε, τόσο και ο Θεός πείθει για την αθωότητά σου όσους σκανδαλίστηκαν λόγω της συκοφαντίας”.

Η συκοφαντία και ο γέροντάς μας π.Νικόλαος Μανώλης 

Είναι πραγματικά ένας μεγάλος σύγχρονος άθλος η υπέρβαση της συκοφαντίας. Ας μην ξεχνάμε ότι η μεγάλη χάρη της, προ και μετά θάνατον, θαυματουργίας που έτυχε ο Άγιος Νεκτάριος από τον Κύριο, οφειλόταν στο ότι σήκωσε αγογγύστως τις λοιδορίες και τις συκοφαντίες, ακόμη και ηθικής φύσεως, μέχρι τα τέλη της ζωής του. 

Από την συκοφαντία εκτινάχθηκε στο διάστημα, όπως χαρακτηριστικά  έλεγε ο π.Νικόλαος, σε μεγάλα δηλαδή πνευματικά ύψη, στο άυλο, και ο μακαριστός όσιος γέροντάς μας Αγάθων Κωνσταμονίτης. 

Στα χνάρια του και στα χνάρια όλων των Αγίων και του Αγίου Ιωσήφ του Ησυχαστή είναι και ο γέροντάς μας π.Νικόλαος Μανώλης, που σήκωσε μέχρι το τέλος της ζωής του τον σταυρό της παρεξήγησης και της συκοφαντίας. Ο ίδιος ομολογούσε για τον εαυτό του ότι είναι σημείο αντιλεγόμενο για πολλούς και μας συμβούλευε να μην τον βλέπουμε με μεγεθυντικό φακό, γιατί αυτό δεν ωφελεί την ψυχή μας. Λίγοι τον κατάλαβαν πλήρως όσο ζούσε. Αρκετοί τον κατάλαβαν περισσότερο μετά την κοίμησή του. 

Συκοφαντίες δέχθηκε από εχθρούς και φίλους. Από τη μεριά του κλήρου, από ιερείς και αρχιερείς. Συνεφημέριοι δέχθηκαν να παίξουν τον ρόλο του προσωπικού του συκοφάντη…. Πόσο πονούσε για το κατάντημα… Είναι ασύλληπτο το σκύψιμο και η ταπείνωση που έκανε στα θλιβερά αυτά πρόσωπα. Ένα από τα μεγαλύτερα σχολεία και θαύματα που ζήσαμε κοντά του! Πρώτα για τους συκοφάντες του ευχόταν στην προσευχή του και πρώτα γι’ αυτούς έβγαζε μερίδα στην 10ωρη προσκομιδή του. Μετά δε την διακοπή μνημοσύνου, από πρωτοπρεσβύτερος της Ι.Μ.Θεσσαλονίκης έγινε “ο χειρότερος κι από Ιεχωβάς” και “ο εκτός Εκκλησίας”. 

Το πόσο, όμως, πλήγωσε αυτή η συνεχής κατασυκοφάντηση την αγία του οικογένεια δεν θα το μάθουμε ποτέ. Ας ευχόμαστε για κάθε ιερατική οικογένεια που λοιδορείται, γιατί στο πρόσωπό της λοιδορείται η Εκκλησία. Όμως, από τους καρπούς βλέπουμε ότι τα δέντρα, η σύζυγος και οι αγαπημένες του κόρες με τους πολυαγαπημένος του γαμπρούς, είχαν μάθει καλά την τέχνη από τον πατέρα και γέροντά τους. Πηγή όλων ο όσιος γέροντας Αγάθωνας Κωνσταμονίτης που με παρρησία τόνιζε “Τέχνη πουλάω, δεν πουλάω μπράτσα”.

Είμαστε σίγουροι πως και τώρα, ενώπιον του Εσφαγμένου Αρνίου, ο άγιος γέροντας μας θα εύχεται πρώτα για τους εχθρούς και διώκτες του, που είναι και οι διώκτες της φιλτάτης ορθοδοξίας μας και έπειτα για όλους εμάς.

Συμπερασματικά 

Τον  άνθρωπο, ο οποίος έχει πίστη και φόβο Θεού και μαθητεύει στα ποδαράκια των Αγίων της πίστης μας, η πίστη του τον παρηγορεί και του δίνει δύναμη. Τον κάνει να αναγνωρίζει πάνω από τα δίκαια του ανθρώπου τα δίκαια του Θεού και να αφήνει την Κρίση στον Πανάγιο και Δικαιοκρίτη Θεό. Η πίστη του τότε είναι ίδια με την πίστη του Μ.Βασιλείου που έλεγε προς την Σιμπλικία, μία αιρετική γυναίκα που τον κατηγόρησε και τον συκοφάντησε πολύ προκλητικά: «Προτιμώ», της λέει, «από τους γήινους δικαστές, να περιμένω τον Ουράνιο Δικαστή, ο Οποίος ξέρει να υπερασπίζεται κάθε είδους αδικία καλύτερα από τον καθένα».

Σε αυτή την δύσκολη εποχή που διανύουμε, ας μην αφήσουμε να χαθεί, μέσα στην δίνη του ουμανισμού, του δικαιωματισμού και των καταγγελιών, η γνήσια διδασκαλία της Εκκλησίας για τη συκοφαντία. Ας μη μεγαλώσουμε τα παιδιά μέσα σε αυτή την κουλτούρα. Ας τους μάθουμε να αντιμετωπίζουν τις κακοτοπιές στην ζωή τους ευαγγελικά, όπως θέλει και ευλογεί ο Κύριος! Δεν εισηγούμαστε το κουκούλωμα αλλά την αποφυγή της αμαρτίας. Η συκοφαντία του πλησίον απομακρύνει τον άνθρωπο από τον Θεό και απ’ ό,τι φαίνεται την έχει στρατολογήσει ο διάβολος, για να μας αποτελειώσει. 

Η αξία της απονομής δικαιοσύνης και η προστασία των αδυνάτων και των θυμάτων εγκληματικών ενεργειών είναι ένα ιδεώδες που μας συνεπαίρνει κι εμάς. Ωστόσο φρονούμε πως αφενός ο θεσμός της δικαιοσύνης στη χώρα μας είναι αυτός που πρέπει να εξυγιανθεί και να ενισχυθεί με κάθε τρόπο (π.χ. με παράλληλη σύσταση Ανεξάρτητων Αρχών, όπως έχει προταθεί) και όχι να αντικατασταθεί από τα εξπρές τηλεδικεία. Είναι ένας θεσμός που έχει εντέχνως αποδομηθεί και αλλοτριωθεί εδώ και χρόνια, με την εξόντωση άξιων λειτουργών της και την κακή λειτουργία του μηχανισμού απονομής της, τις αδικαιολόγητες αναβολές εκδίκασης για πολλά χρόνια, και πολλά άλλα προβλήματα που δεν είναι του παρόντος να αναλύσουμε. 

Παρολ’ αυτά η πίστη μας μας πάει ακόμη πιο βαθειά, στο επέκεινα και μας διδάσκει πως το ποθούμενο δεν είναι το να εξηγήσουμε για ποιο λόγο μας συκοφαντούν ή μας αδικούν οι άνθρωποι, αλλά το να φέρουμε άξια το σταυρό μας, την πρόσκαιρη αυτή θλίψη, που στο τέλος, όμως, θα φέρει την αιώνια χαρά, την Ανάσταση και τη σωτηρία. Ο Άγιος Παΐσιος το περιγράφει θαυμάσια: “Δεν υπάρχει μεγαλύτερη χαρά από τη χαρά που νιώθεις, όταν δέχεσαι την αδικία. Μακάρι να με αδικούσαν όλοι οι άνθρωποι! Ειλικρινά σας λέω, τη γλυκύτερη πνευματική χαρά την ένιωσα μέσα στην αδικία”. 

Υπομένοντας τη συκοφαντία μετέχουμε σε ένα μέρος των παθημάτων του Χριστού. Και για τον Κύριο έλεγαν “ἰδού ἄνθρωπος φάγος καί οἰνοπότης, τελωνῶν φίλος καί ἁμαρτωλῶν” (Ματθ. 11,19) και “δαιμόνιον ἔχει καί μαίνεται” (Ιω. 10,20).

“Άν σκεφτόμασταν ότι ο πιο αδικημένος είναι ό Χριστός, θα δεχόμασταν με χαρά την αδικία. Οικονομάει ό Θεός να μας αδικήσουν οι άνθρωποι ή να μας πουν καμιά κουβέντα, για να εξοφλήσουμε μερικές αμαρτίες μας ή για να αποταμιεύσουμε κάτι στην άλλη ζωή”, μας συμβουλεύει ο Άγιος Παΐσιος. “Δια πολλῶν θλίψεων” εισέρχεται ο άνθρωπος στη Βασιλεία του Θεού (Πραξ. 14,22). Η ελπίδα της Βασιλείας του Θεού ας μας ενισχύει στις θλίψεις μας με την προσδοκία ότι ταυτόχρονα μας καθιστά δεκτικότερους στη χάρη του Θεού. Φτάνει βέβαια κι εμείς να μην διαπράττουμε ηθελημένα αδικίες και αίσχη με πορωμένη συνείδηση. Φυσικά κανείς δεν είναι τέλειος και αναμάρτητος. Όλοι μας έχουμε το μερίδιό μας  στην ποικίλη αμαρτία, και ας αποφεύγουμε τη μεγάλη υποκρισία να κατακρίνουμε σαν αναμάρτητοι όλους τους άλλους, κάτι που το μόνο που φανερώνει είναι την αγνωσία μας.

Όσο για τους συκοφάντες και όσους διαδίδουν τις συκοφαντίες και συμμετέχουν σε αυτό το ανοσιούργημα, δημοσιογράφοι, πανελίστες, τηλεμαϊντανοί κλπ, ας προσέξουν πάρα πολύ για το τι λόγο θα δώσουν στον Θεό που δικάζουν τον ταλαίπωρο αδερφό τους και παίρνουν την κρίση από τον Δικαιοκρίτη Κύριο… για την τηλεθέαση. Αντίχριστοι λογίζονται. 

Θα κλείσουμε με ένα απόσπασμα από την 43η επιστολή του Αγίου Ιωσήφ του Ησυχαστή, η οποία συμπυκνώνει όλο το νόημα της εν Χριστώ ησυχαστικής ζωής και που είναι και μια πρόταση ζωής για τον ποικίλα δοκιμαζόμενο σύγχρονο άνθρωπο. 

“῾Ο ἐδικός μας ἀγώνας εἶναι νὰ καταφρονήσωμεν ὄχι τὰ εὐχάριστα μόνον, ἀλλὰ καὶ ὅλα τὰ λυπηρὰ τῆς παρούσης ζωῆς, μεταθέτοντες καθ᾿ ἡμέραν τὸ πολίτευμα ἡμῶν ἐν τοῖς οὐρανοῖς. Νὰ ἀγαπήσωμεν ἐν ὅλῃ ψυχῇ καὶ καρδίᾳ τὸν Κύριον ἡμῶν ᾿Ιησοῦν Χριστὸν καὶ τὴν γλυκυτάτην Αὐτοῦ Μητέρα, ἀνθ᾽ ὧν παρ᾿ αὐτῶν ἠγαπήθημεν. Καὶ διαπεράσαντες τὸν κλύδωνα αὐτῆς τῆς ζωῆς, ἀχώριστοι ἐκεῖθεν νὰ εἴμεθα ἀπ᾿ αὐτῶν· ἐνορῶντες διαπαντὸς τὴν ἀπόρρητον δόξαν καὶ τὰ ἄρρητα κάλλη ἐκεῖνα, ὅπου διὰ τοὺς ἀγαπῶντας καὶ ὑπομένοντας ητοιμάσθησαν”.

Καλά και ευλογημένα Χριστούγεννα! 

Κάνε ἐγγραφή στό νέο κανάλι τῆς Κατάνυξης τοῦ Youtube πατώντας ἐδῶ: https://bit.ly/2WldGra

Δείτε σχετικά
– Περί της φίλης συκοφαντίας
– «Ἡ ἐπέτειος τῆς Ἀποτείχισης καί ὁ γέροντας Ἀγάθων»