«Ἀγωνίσου λοιπόν νά φυλάξῃς αὐτόν τόν νοῦ σου ἀχρωμάτιστο, ἀσχημάτιστο, ἄμορφο καί καθαρό, καθώς τόν ἔπλασε ὁ Θεός» (Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης)

Ἐπιμέλεια σύνταξης: katanixi.gr

Μέρος 21ον

«Ἀδελφοί μου, ἐνδυναμοῦσθε ἐν Κυρίῳ καί ἐν τῷ κράτει τῆς ἰσχύος Αὐτοῦ. Ἐνδύσασθε τήν πανοπλίαν τοῦ Θεοῦ πρός τό δύνασθαι ὑμᾶς στῆναι πρός τάς μεθοδείας τοῦ διαβόλου» (Πρός Ἐφεσ. 6, 10-11).

Ὁ σύντομος χρόνος τῆς ἐπίγειας ζωῆς, μᾶς δόθηκε ὡς πολύτιμο δῶρο τοῦ Θεοῦ, γιά νά ἀγωνιστοῦμε νά κερδίσουμε σέ αὐτόν τόν κόσμο τόν Παράδεισο μαζί μέ τήν μέλλουσα αἰώνια ζωή. 

Ὁ χρόνος αὐτός ἀξιοποιεῖται σωστά μόνο ἄν τόν χρησιμοποιήσουμε γιά τόν ἁγιασμό τῆς ψυχῆς μας. Καθώς ἀπό τούς Ἁγίους Πατέρες θεωρεῖται «χαμένη ἡμέρα» κάθε μία ἡμέρα, κατά τήν ὁποία δέν πενθοῦμε γιά τίς ἁμαρτίες μας, ἀφοῦ τό κατά Θεόν πένθος εἶναι μιά ἄλλη εὐλογημένη ἔκφραση τῆς μετανοίας, ἡ ὁποία πρέπει νά εἶναι μία διαρκής ἐσωτερική κατάσταση.

Διότι τό χαροποιό πένθος καί ἡ «ὁσία λύπη» εἶναι γέννημα τῆς μετανοίας. Σέ αὐτό τό κατά Θεόν πένθος ὁδηγεῖ ἡ συναίσθηση τῶν ἁμαρτημάτων, πού ἔγιναν αἰτία νά λυπήσει ἡ ψυχή τόν Θεό, καί ἡ μνήμη τοῦ αἰωνίου πυρός. Ἐνῶ γιά τήν ἀπόκτηση τῆς ἁγνείας συντελεῖ ἡ ἐνθύμηση τῆς «Μελλούσης Κρίσεως» καί τῶν τιμωριῶν τῆς Κολάσεως. 

Αὐτό τόν ἀγῶνα τῆς μετανοίας καί τοῦ πένθους συντηρεῖ ἡ μνήμη τοῦ θανάτου, ἡ ὁποία εἶναι μία σπουδαία ἐσωτερική ἐργασία καί κρατᾶ τόν ἀγωνιζόμενο σέ διαρκῆ νήψη μέ τήν ἐγρήγορση. 

Ὁ Ὅσιος Νικόδημος, στό ἔργο του ὁ «Ἀόρατος Πόλεμος», γιά αὐτόν τόν «Ἀόρατον» Πόλεμο τοῦ Κυρίου ἐναντίον τοῦ διαβόλου, γράφει τά ἑξῆς: 

Κεφάλαιο ΚΕ´

Πῶς πρέπει νά διορθώνουμε τήν φαντασία καί τήν ἐνθύμησί μας;

Ἀφοῦ μιλήσαμε σχετικά γιά τήν διόρθωσι τῶν αἰσθήσεών μας, ἐπακόλουθο εἶναι νά ποῦμε ἐδῶ καί πῶς πρέπει νά διορθώνουμε τήν φαντασία καί ἐνθύμησί μας, ἐπειδή καί κατά τήν γνώμη ὅλων σχεδόν τῶν φιλοσόφων, ἡ φαντασία καί ἡ ἐνθύμησις, δέν εἶναι τίποτα ἄλλο, παρά μία ἀποτύπωσις ὅλων ἐκείνων τῶν αἰσθητῶν πραγμάτων, πού εἴδαμε, ἀκούσαμε καί μυριστήκαμε καί γευτήκαμε καί πιάσαμε. (71)

Καί γιά νά πῶ μέ συντομία, ἡ φαντασία καί ἐνθύμησις, εἶναι μία ἐσωτερική κοινή αἴσθησις, ἡ ὁποία φαντάζεται καί θυμᾶται καθαρά ὅλα, ὅσα οἱ ἐξωτερικές πέντε αἰσθήσεις μας πρόλαβαν νά προαισθανθοῦν. 

Καί κατά κάποιο τρόπο, ἡ μέν αἴσθησις καί τά αἰσθητά, παρομοιάζονται μέ τήν σφραγίδα, ἐνῷ ἡ φαντασία, μέ τό ἀποτύπωμα τῆς σφραγίδας.

Ἡ φαντασία αὐτή καί ἡ ἐνθύμησις μᾶς δόθηκε μετά τήν παράβασι γιά νά τήν μεταχειρισθοῦμε, ὅταν οἱ ἐξωτερικές μας αἰσθήσεις ἡσυχάζουν καί ὅταν δέν ἔχουμε μπροστά μας παρόντα τά αἰσθητά ἐκεῖνα πράγματα, πού πέρασαν ἀπό τίς αἰσθήσεις καί τυπώθηκαν σέ αὐτήν. 

Γιατί εἶναι ἀδύνατο νά ἔχουμε πάντα παρόντα ὅλα ὅσα γνωρίσαμε καί ἀκούσαμε καί μυρίσαμε καί γευθήκαμε καί πιάσαμε, γι᾿ αὐτό τά φέρνουμε μπροστά μας μέ τήν φαντασία καί τήν ἐνθύμησι, πού τά ἔχει τυπωμένα καί ἔτσι μιλοῦμε γι᾿ αὐτά καί σκεπτόμαστε, σάν νά τά εἴχαμε καί μπροστά μας.

Γιά παράδειγα· ἐσύ πῆγες μία φορά καί εἶδες τήν Σμύρνη, ἔπειτα ἔφυγες ἀπό ἐκεῖ καί πλέον δέν τήν βλέπεις μέ τήν ἐξωτερική αἴσθησι τῶν ματιῶν, ἀλλά ὅμως μέ τήν ἐσωτερική αἴσθησι.

Δηλαδή, μέ τήν φαντασία καί ἐνθύμησι, ὅταν θέλῃς, φέρνεις τήν Σμύρνη μπροστά σου καί τήν βλέπεις, σάν νά ἦταν καί παρόν, μέ τό ἴδιο σχῆμα καί διάστημα καί μέγεθος καί τοποθεσία, πού ἔχει· ὄχι πώς τότε πηγαίνεις καί βλέπεις τήν Σμύρνη, (καθώς νομίζουν μερικοί ἀμαθεῖς). 

Ἀλλά βλέπεις τήν εἰκόνα τῆς Σμύρνης, τήν ὁποία ἔχει τυπωμένη μέσα ἡ φαντασία καί ἡ ἐνθύμησίς σου. 

Αὐτή ἡ φαντασία τῶν αἰσθητῶν εἶναι, πού μᾶς ἐνοχλεῖ καί μέσα στόν ὕπνο καί μᾶς κάνει νά βλέπουμε τά διάφορα καί πολυποίκιλα ὄνειρα, στά ὁποῖα πρόσεχε νά μή πιστεύῃς ποτέ.

Ἐπειδή ὅμως ἡ φαντασία αὐτή, εἶναι μιά παράλογη καί χοντρή ἀποτύπωσις τῶν πέντε αἰσθήσεων καί φαντάζεται τά αἰσθητά μέ τό σχῆμα καί χρῶμα καί τό μέγεθός τους, ὅπως εἴπαμε.

Α΄. Νά γνωρίζῃς, δέ ὅτι ὁ Θεός, ὅπως εἶναι ἔξω ἀπό ὅλες τίς αἰσθήσεις μαζί καί τά αἰσθητά καί πέρα ἀπό κάθε σχῆμα καί χρῶμα καί διάστημα καί τόπο, ὡς ἐντελῶς ἀσχημάτιστος καί ἄμορφος καί ὑπάρχει παντοῦ καί πάνω ἀπό ὅλα, ἔτσι εἶναι καί ἔξω ἀπό κάθε φαντασία. 

Καί στή συνέχεια, γνώριζε, ὅτι ἡ φαντασία εἶναι μία δύναμις τῆς ψυχῆς, πού δέν ἔχει ἐπιδεξιότητα νά ἑνωθῇ μέ τόν Θεό, γιά αὐτά τῆς τά ἐλαττώματα (Βλέπε στή Φιλοκαλία, πού λέγει, ὅτι «καμμία φαντασία δέν ἔχει θέσι στήν περίπτωσι τοῦ Θεοῦ. Διότι γενικά εἶναι πάνω ἀπό κάθε ἔννοια»).

Β´. Γνώριζε, ὅτι καί ὁ ἑωσφόρος καί ὁ πρῶτος τῶν Ἀγγέλων, ὄντας πρίν ἀνώτερος τῆς παράλογης φαντασίας καί πέρα ἀπό κάθε σχῆμα καί χρῶμα καί αἴσθησι ὡς νοῦς λογικός καί ἄϋλος καί ἀσχημάτιστος καί ἀσώματος, ὕστερα ἀφοῦ φαντάσθηκε καί ἐσχημάτισε μέ τό νοῦ του τήν ἰσοθεΐα, ἔπεσε ἀπό ἐκείνη τήν ἄμορφη καί ἀσχημάτιστη καί ἀπαθῆ καί ἑνιαία, ἀσώματη κατάστασι τοῦ νοῦ, κάτω στή πολυσχημάτιστη καί πολυμέριστη καί παχυλή αὐτή φαντασία, ὅπως εἶναι γνώμη πολλῶν θεολόγων.

Καί ἔτσι, ἀπό ἄγγελος ἀσχημάτιστος, ἄϋλος καί ἀπαθής, ἔγινε διάβολος, ὑλικός, κατά κάποιο τρόπο, πολύσχημος καί ἐμπαθής (72). 

Γι᾿ αὐτό καί ὀνομάζεται ἀπό τούς Θείους Πατέρες ζωγράφος πού μιμεῖται τά πάντα καί φίδι πολύμορφο καί τρώει τήν γῆ τῶν παθῶν, φαντασιοκόπος καί ἄλλα παρόμοια ὀνόματα. 

Ἀπό τόν ἴδιο τό Θεό παρομοιάζεται ὡς δράκος μέ σῶμα, μέ οὐρά, μέ νεῦρα, μέ πλευρά, μέ ράχη, μέ μύτη, μέ μάτια, μέ στόμα, μέ χείλη, μέ δέρμα, μέ σάρκα καί μέ ἄλλα παρόμοια μέλη. Καί βλέπε στό μ´ καί μα´ κεφάλαιο τοῦ Ἰώβ. 

Ὁπότε, ἀπό αὐτά μάθε, ἀγαπητέ, ὅτι ἡ φαντασία μέ διάφορες μορφές, καθώς εἶναι ἐφεύρεσι καί καρπός τοῦ διαβόλου, ἔτσι τοῦ εἶναι καί πολύ ἐπιθυμητή. 

Ἐπειδή, σύμφωνα μέ τούς Ἁγίους (73) αὐτή εἶναι τό γεφύρι, μέσα ἀπό τό ὁποῖο περνώντας οἱ δολοφόνοι δαίμονες, ἑνώνονται μέ τήν ψυχή καί ἔτσι τήν κάνουν κατοικητήριο αἰσχρῶν καί πονηρῶν καί βλάσφημων λογισμῶν καί ὅλων τῶν ἀκαθάρτων ψυχικῶν καί σωματικῶν παθῶν.

Γ΄. Γνώριζε, ὅτι κατά τόν θεολογικώτατο Ἅγιο Μάξιμο καί ὁ πρωτόπλαστος Ἀδάμ κτίστηκε ἀπό τόν Θεό χωρίς φαντασία. Ἐπειδή, ὁ νοῦς ἐκείνου, καθαρός, μοναδικός καί πράγματι νοῦς ὤν, δέν τυπωνόταν, οὔτε σχηματιζόταν ἀπό τίς αἰσθήσεις καί τά διάφορα εἴδη τῶν αἰσθητῶν. 

Ἀλλά χωρίς νά μεταχειρισθῇ τήν κατώτερη δύναμι τῆς φαντασίας καί νά φαντασθῇ σχήματα καί χρώματα καί εἴδη καί διαστήματα, παρατηροῦσε μέ τήν ἀνώτερη δύναμη τῆς ψυχῆς, δηλαδή τήν διάνοια, μόνους γυμνούς καί ψιλούς τους λόγους τῶν ὄντων, ἄϋλα, καθαρά καί πνευματικά (74). 

Ἀλλά ὁ ἀνθρωποκτόνος διάβολος, καθώς αὐτός ἔπεσε ἀπό τήν φαντασία, ἔτσι ἔκανε καί τόν Ἀδάμ, νά σχηματίσῃ τόν νοῦ του μέ τήν ἰσοθεΐα καί νά πέσῃ ἀπό τήν ἰδία αὐτή τήν φαντασία καί ἔτσι ἀπό ἐκείνη τήν νοερά, ἰσάγγελο, ἑνιαία, λογική καί ἀσχημάτιστη ζωή, γκρεμίστηκε ὁ ταλαίπωρος, στήν αἰσθητική, πολυμέριστη καί πολυσχημάτιστη φαντασία αὐτή καί τήν κατάσταση τῶν ἀλόγων ζῴων. 

Ἐπειδή ἡ φαντασία εἶναι κυρίως ἰδίωμα τῶν ἀλόγων ζῴων καί ὄχι τῶν λογικῶν.

– Ἀφοῦ γιά μία φορά ἔπεσε ὁ ἄνθρωπος σέ αὐτήν τήν κατάστασι, ποιός μπορεῖ νά πῇ, σέ πόσα πάθη, σέ πόσα κακά καί σέ πόσες πλάνες κατακρημνίστηκε μέσα ἀπό τήν φαντασία; 

Γέμισε τήν ἠθική φιλοσοφία ἀπό διάφορες ἀπάτες (75). 

Γέμισε τή φυσική ἀπό πολλές ψευτοδοξασίες (76), καί γέμισε τήν θεολογία ἀπό ψεύτικα καί σάπια δόγματα. 

Γιατί, πολλοί, καί μεγάλοι καί νεώτεροι, θέλοντας νά θεωρήσουν καί νά μιλήσουν σχετικά μέ τό Θεό καί τῶν σχετικῶν, τῶν ἁπλῶν, ἀσχημάτιστων καί ἀφάνταστων μυστηρίων, ὅπου ἐνεργεῖ ἡ ἀνώτερη ἀπό ὅλες τίς δυνάμεις, ἡ δύναμις τῆς ψυχῆς, δηλαδή, ὁ νοῦς, πρίν ἀκόμη νά καθαρίσουν τό νοῦ τους ἀπό τά ἐμπαθῆ σχήματα καί εἰκόνες τῆς φαντασίας τῶν αἰσθητῶν πραγμάτων, ἀντί γιά τήν ἀλήθεια βρῆκαν τό ψέμα. 

Καί τό μεγαλύτερο κακό εἶναι, ὅτι καί τό ψέμα αὐτό, τό ἀσπάστηκαν καί τό κρατοῦν δυνατά σάν ἀλήθεια καί ὄντως ὄν· ἀντί γιά θεολόγοι, φάνηκαν φαντασιολόγοι, ἀφοῦ παραδόθηκαν σέ ἀδόκιμο νοῦ, κατά τόν Ἀπόστολο.

Λοιπόν, ἐσύ ἀδελφέ, ἐάν ἀγαπᾷς νά ἐλευθερωθῇς μέ εὐκολία ἀπό τίς πλάνες αὐτές καί τά πάθη, ἐάν ἐπιθυμῇς νά ξεφύγῃς ἀπό τίς διάφορες παγίδες καί τεχνάσματα τοῦ διαβόλου καί ἐάν ἐπιθυμῇς νά ἑνωθῇς μέ τόν Θεό καί νά πετύχης τόν Θεῖο φωτισμόν καί τήν ἀλήθεια, πολέμα, ἀλλά μέ ὅλες σου τίς δυνάμεις πολέμα, νά ξεγυμνώσῃς τόν νοῦ σου ἀπό τά σχήματα καί τά χρώματα καί τά διαστήματα, καί γενικά ἀπό κάθε φαντασία καί ἐνθύμησι τῶν αἰσθητῶν πραγμάτων, καί καλῶν καί κακῶν.

Ἐπειδή ὅλα αὐτά εἶναι σάν μολυσμοί καί λάσπες καί σκοτεινιά, πού μολύνουν τήν καθαρότητα καί εὐπρέπεια καί λαμπρότητα τοῦ νοῦ καί παχαίνουν τήν ἀϋλία του. 

Καί σχεδόν, κανένα πάθος (77) ψυχικό ἤ σωματικό δέν μπορεῖ νά πλησίαση τόν νοῦ, παρά διά μέσου τῆς φαντασίας αὐτῆς τῶν αἰσθητῶν. 

Ἀγωνίσου λοιπόν νά φυλάξῃς αὐτόν τόν νοῦ σου ἀχρωμάτιστο, ἀσχημάτιστο, ἄμορφο καί καθαρό, καθώς τόν ἔπλασε ὁ Θεός.

Αὐτό βέβαια μέ ἄλλο τρόπο δέν γίνεται, παρά ἄν τόν ἐπιστρέφῃς καί τόν μαζέψης μέσα στό στενό τόπο τῆς καρδιᾶς σου καί ὅλου τοῦ ἐσωτερικοῦ ἄνθρωπου· καί ἐκεῖ μέσα νά τόν συνηθίζῃς νά βρίσκεται πότε μέν προσευχόμενος μέ πένθος, μέ τόν ἐσωτερικό λόγο τῆς καρδιᾶς, καί λέγοντας· «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ Υἱέ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με».

Καί νά προσέχῃ μόνον τά λόγια τῆς προσευχῆς αὐτῆς, (ὅπως σχετικά μέ αὐτό σου λέω στό κς´ κεφάλαιο), ἄλλοτε παρατηρώντας τόν ἴδιο σου τόν ἑαυτό, μᾶλλον διά μέσου τοῦ ἑαυτοῦ σου κατανοώντας τόν Θεό καί ἀναπαυόμενος (78)· αὐτή ἡ θεωρία καί ἡ μελέτη λέγεται κυκλική καί ἀπλανής (79). 

Γιατί, ὅπως τό φίδι, ὅταν θέλῃ νά βγάλη τό παλιό του δέρμα, πηγαίνει καί περνάει ἀπό στενό τόπο, ὅπως λένει οἱ φυσιολόγοι, ἔτσι καί ὁ νοῦς, μέσα ἀπό τό στενό τόπο τῆς καρδιᾶς καί τῆς Νοερᾶς Προσευχῆς πού βρίσκεται μέσα σέ αὐτήν, φιλτράρεται, βγάζει τό φόρεμα τῆς φαντασίας τῶν αἰσθητῶν καί κακῶν προλήψεων καί γίνεται καθαρός, λαμπρός καί κατάλληλος στήν ἕνωσι τοῦ Θεοῦ γιά τήν ὁμοιότητα πού παίρνει μέ αὐτόν. 

Καί πάλι, καθώς τό νερό, ὅσο ἑνώνεται καί περνάει στριμωγμένο μέσα ἀπό τούς στενούς σωλῆνες, τόσο λεπταίνει καί δυναμώνεται καί ἀνεβαίνει σέ ὕψος· ἔτσι καί ὁ νοῦς, ὅσο ἀσχολεῖται μέ τήν ἀκριβῆ μελέτη τῆς καρδιᾶς καί τή δική του θεωρία, τόσο λεπταίνει, τόσο δυνατώτερος γίνεται καί ψηλότερος ἀπό κάθε πάθος καί ἐπίθεσι λογισμῶν καί ἀπό κάθε σχῆμα καί εἶδος, ὄχι μόνον τῶν αἰσθητῶν, ἀλλά καί τῶν νοητῶν, μέ τό νά μένουν ὅλα αὐτά ἔξω διότι ἐκεῖ μέσα δέν μποροῦν νά μποῦν (80). 

Ἐάν καμμία φορά πάῃ ὁ νοῦς σου στά ἐξωτερικά πού βλέπεις καί στίς φαντασίες τοῦ κόσμου, πάλι ξαναγύρισε τον, μέσα στόν θάλαμο τῆς καρδιᾶς, ἕως ὅτου νά συνηθίσει”.

Ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ἐδῶ μᾶς συμβουλεύει πατρικά, κυρίως μέ τήν ταπείνωση καί πάντοτε μέσα ἀπό τήν πράξη μέ σοφά λόγια, ὡς ἑξῆς: «Καί ἄρχισε τό ἔργο, καί πολέμησε γιά νά νικήσῃς· καί βέβαια ἀπό αὐτά θά ἀποκτήσῃς τήν ὁλοκληρωτική ἐλπίδα στόν Θεό. 

Μέ τά τέσσερα αὐτά ὅπλα ὁπλίσου, ἀδελφέ μου, σάν ὁπλισμό πολύ ἀσφαλῆ καί ἀναγκαῖο, γιά νά γίνῃς νικητής σέ αὐτόν τόν ἀόρατο πόλεμο καί γιά νά λάβης τό στεφάνι. 

– Καί αὐτά εἶναι: Τό α΄ νά μήν ἐμπιστεύεσαι ποτέ τόν ἑαυτόν σου, τό β΄ νά ἔχῃς πάντα ὅλο σου τό θάρρος καί τήν ἐλπίδα στό Θεό, τό γ΄ νά ἀγωνίζεσαι πάντα· καί τό δ΄ νά προσεύχεσαι».

Ἀδελφοί μου, ἐμεῖς ἄς ζητήσουμε νά ἐνδυναμωθοῦμε ἀπό τόν Ἴδιο τόν Κύριο, ἄς ἐνδυθοῦμε τήν πανοπλία τοῦ Θεοῦ, ἄς ἀντισταθοῦμε γιά νά δυνηθοῦμε κατά τήν ἡμέρα ἐκείνη τῆς πονηρίας, νά ἀναδειχθοῦμε νικητές. 

Ἄς ἐργαστοῦμε μέσα ἀπό τήν ἰσχυρή δύναμη τοῦ Θεοῦ, γιά τήν κατάκτηση τῶν ἐπουρανίων ἀφθάρτων ἀγαθῶν, τῆς δικαιοσύνης, κι’ ἀκόμη αὐτῆς τῆς θεωρίας τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ σύμφωνα μέ τόν Ψαλμό τοῦ Δαυΐδ: «Ἐγώ δέ ἐν δικαιοσύνῃ ὀφθήσομαι τῷ προσώπῳ Σου χ ο ρ τ α σ θ ή σ ο μ α ι ἐν τῷ ὀφθῆναι μοι τήν δόξαν Σου» (Ψαλμός 16, 15). 

Ἀμήν, γένοιτο!

Συνεχίζεται…

• 71. Ὁ «Ἀόρατος Πόλεμος» Ὁσίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου. Ἀπόδοση στή νέα Ἑλληνική: Ἱερομόναχος Βενέδικτος. Ἔκδοση Συνοδείας Σπυρίδωνος Ἱερομονάχου, Νέα Σκήτη, Ἅγιον Ὄρος. http://users.uoa.gr https://www.imaik.gr
• 72. Ὁπότε καί ὁ Σιναΐτης θεοφόρος Γρηγόριος, ἔτσι λέγει περί τῶν Δαιμόνων. «Ὄντας κάποτε καί αὐτοί νοερά ὄντα, ἀφοῦ ἐξέπεσαν τῆς ἀϋλίας καί τῆς λεπτότητος ἐκείνης, κάθε ἕνας ἀπόκτησε κάποιο ὑλικό πάχος, ἔχοντας σῶμα ἀνάλογο μέ τήν τάξι καί τήν ἐνέργεια τήν ὁποία ἔχει κάνει ἀπό τήν ἔξι τῶν παθῶν» (Κεφ. ρκγ´ Φιλοκαλία). Καί συνεχίζοντας παρακάτω λέγει· «ἀπό τήν ἔξι τῶν παθῶν, ἔγιναν κάπως ὑλικοί» (οἱ δαίμονες δηλαδή).
• 73. Βλέπε στό ξδ´ κεφάλαιο Καλλίστου καί Ἰγνατίου τῶν Ξανθοπούλων. Φιλοκαλ.
• 74. Ὁπότε καί ὁ νέος Ἀδάμ, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, ἄν καί εἶχε τήν φυσική τῶν ὄντων φιλοσοφία καί γνῶσι (σχετικά μέ τήν ὁποία βλέπε στό νβ´ κεφ.), δέν εἶχε ὅμως καί τόν παθητικό αὐτόν καί σύμφωνο νοῦ, δηλαδή τήν φαντασία τῶν αἰσθητῶν, ἀλλά τόν ἐνεργείᾳ καί ἀπαθῆ, αὐτόν πού ἐπιβάλλεται ἀμέσως στούς ἀσώματους λόγους τῶν ὑπάρξεων, ὅπως εἶναι ἡ γνώμη τῶν θεολόγων. Ὁπότε ὁ θεολόγος ἐκεῖνος, Γεώργιος ὁ Κορέσσιος, σέ μία ἀπό τίς θεολογικές ἀπορίες καί λύσεις του σχετικά μέ τήν ἔνσαρκη οἰκονομία, εἶπε τά ἑξῆς· «Ἦταν ἄξιος μισθοῦ ὁ Κύριος… ἐξ αἰτίας τῆς αὐξανομένης ἐπιστήμης (δηλαδή τῆς δυσικῆς γνώσεως τῶν ὄντων) πού ὑπάρχει ἀμέσως στό Χριστό καί δέν ἐμποδίζοταν ἀπό τίποτε (ἤ ἀπό τόν ὕπνο), δηλαδή ἀπό τίς φαντασίες τοῦ ὕπνου ἤ ἀπό κάποια ἄλλη αἰτία, ὅπως συμβαίνει μέ τόν νοῦ τῶν ἀνθρώπων διότι ὁ νοῦς τοῦ Χριστοῦ δέν ἐξαρτόταν ἀπό τίς φαντασίες, πρᾶγμα πού γίνεται ἐμπόδιο στήν μετάδοσι τῶν νοητῶν στούς ἄϋλους λόγους)». Σέ ἀπόδειξι αὐτοῦ οὔτε λίγο συντείνει καί ἐκεῖνο πού λέγει ὁ Βουλγαρίας Θεοφύλακτος (ἑρμην. τοῦ δ´ τοῦ κατά Λουκ.) ὅτι ὁ Κύριος δέν φανταζόταν τά βασίλεια τοῦ κόσμου πού τοῦ φανέρωνε ὁ ἐχθρός.
• 75. Βλ. στό τέλος αὐτοῦ τοῦ ἴδιου κεφαλαίου.
• 76. Βλέπε πιό μπροστά σέ αὐτό τό ἴδιο κεφάλαιο.
• 77. Γιατί ἄν καί τύχη καί συναρπασθῇ κανείς ἀπό τά μάτια του καί δῇ μέ ἐμπάθεια κανένα ὄμορφο πρόσωπο, πολεμήσῃ ὅμως καί δέν τυπώσῃ στήν φαντασία του τήν εἰκόνα τοῦ προσώπου ἐκείνου, βυθίζοντας τόν νοῦ του μέσα στήν καρδιά του, γλυτώνει ἀπό τόν ἡδονικό συνδυασμό τῶν λογισμῶν, γλυτώνει ἀπό τήν πάλη, γλυτώνει ἀπό τήν συγκατάθεσι καί τελευταῖα γλυτώνει καί δέν πέφτει στήν διάπραξι τῆς ἁμαρτίας. Γι᾿ αὐτό καί ὁ θεολόγος Γρηγόριος εἶπε τά ἑξῆς: «Μέ συνήρπασε ὁ ὄφις, ἀλλά δέν μέ συνέλαβε. Δέν ἔστησᾳ εἴδωλο τῆς ἁμαρτίας. Ἡ πεῖρα εἶναι εἴδωλο, ἀποφύγαμε τήν διάπραξι. Αὐτά εἶναι τά στάδια τῆς πλάνης τοῦ ἐχθροῦ». Ἐάν ὅμως ἀφήσῃ κάποιος νά τυπωθῇ στήν φαντασία του ἡ εἰκόνα καί ἐνθύμησις τοῦ προσώπου ἐκείνου, εὔκολα μπορεῖ νά πέσῃ στούς μεγαλύτερους βαθμούς τῆς ἁμαρτίας ἕως καί στήν διάπραξι αὐτῆς τῆς ἁμαρτίας· ὥστε τό κάθετι στή φαντασία μένει.
• 78. Γι᾿ αὐτό λέει ὁ Μέγας Βασίλειος, ὅταν ὁ νοῦς δέν σκορπίζεται στά ἐξωτερικά πράγματα, οὔτε ἁπλώνεται στό κόσμο ἀπό τίς αἰσθήσεις, γυρίζει στόν ἑαυτό του καί μέσα ἀπό τόν ἑαυτό του ἀνεβαίνει στήν ἔννοια τοῦ Θεοῦ· «νοῦς μή σκεδαννύμενος ἐπί τά ἔξω, μηδέ ὑπό τῶν αἰσθητηρίων εἰς τόν κόσμον διαχεόμενος, ἐπάνεισι μέν πρός ἑαυτόν, δι᾿ ἑαυτοῦ δέ, πρός τήν τοῦ Θεοῦ ἔννοιαν ἀναβαίνει» (ἐπιστολ. α´).
• 79. Γιατί τρεῖς εἶναι οἱ κινήσεις τῆς ψυχῆς, κατά τόν Ἀρεοπαγίτη Διονύσιο· α´ μέν ἡ κυκλική, ἡ ὁποία γίνεται ὅταν ἡ ψυχή γυρίζῃ ἀπό τά πολλά καί ἀπό ἔξω πράγματα, πρῶτα μαζεύεται στόν ἑαυτό της, ἔπειτα ἑνώνεται μέ τίς ἑνιαῖες καί ἀγγελικές δυνάμεις καί ἔτσι ἑνώνεται μέ τόν χωρίς ἀρχή καί τέλος ἀγαθό, δηλαδή τόν Θεό, β´ ἡ ἑλικοειδής, ἡ ὁποία γίνεται, ὅταν ἡ ψυχή κινῆται καί παίρνῃ τίς Θεῖες γνώσεις, ὄχι τελείως νοερά καί ἑνιαῖα καί ἀμετάβατα, ἀλλά μεταβατικά καί μέ σκέψι, ἀπό ἕνα νόημα σέ ἄλλο φερομένη, μέ ἐνέργειες, μέ κάποιο τρόπο ἀνακατεμένη ἀπό τήν κυκλική κίνηση καί ἀπό τήν εὐθεία, γ´ εὐθεία κίνησις εἶναι, ὅταν ἡ ψυχή βγαίνῃ στή θεωρία τῶν γύρω ἀπό αὐτήν αἰσθητῶν πραγμάτων καί ἀπό τά ἀπό ἔξω καί αἰσθητά, ὡσάν ἀπό κάποιες εἰκόνες διάφορες καί πολλές, ἀναβαίνει στίς ἁπλές καί ἑνιαῖες θεωρίες. (Περί Θείων ὀνομάτων, κεφ. δ´). Λέγεται κυκλική ἡ ἀνωτέρα καί πρώτη κυρία κίνησις τῆς ψυχῆς, γιατί, καθώς, παραδείγματος χάρι, ὅταν οἱ δυό ἄκρες μιᾶς βέργας ἑνωθοῦν, γίνεται στεφάνι καί κύκλος, ἔτσι καί ὅταν ἡ νοερά καί γνωστική δύναμις καί ἐνέργεια τῆς ψυχῆς, ἡ ὁποία βρίσκεται ἐξαίρετα στόν ἐγκέφαλο, ὡς σωματικό ὄργανο, ἑνωθῇ μέ τήν νοερή οὐσία τῆς ψυχῆς πού βρίσκεται στό κέντρο τῆς καρδιᾶς καί τό ἐκεῖ καθαρώτατο ζωτικό πνεῦμα, ὅπως σέ ἕνα σωματικό ὄργανο, κατά τό Εὐαγγέλιο καί τούς νηπτικούς Πατέρες (Φιλοκαλία)· ἀπό τήν ἕνωσι καί ἐπιστροφή τῶν δυό αὐτῶν, κάποιος κύκλος γίνεται καί μέ τόν κύκλο αὐτόν ἑνώνεται ὁ νοῦς μέ τήν Θεία χάρι, ἡ ὁποία βρίσκεται στό μέσο τῆς καρδιᾶς.80. Γιά νά ἀναφέρω κάποιο καλύτερο παράδειγμα· ὅπως οἱ ἀκτῖνες τοῦ ἡλίου, ὅσο ἀπομακρύνονται ἀπό τό κέντρο καί τό μέσον τοῦ γυαλιοῦ, πού ἀνάβει τήν ἴσκα, τόσο ἀσθενέστερες, ἀραιότερες καί σκοτεινότερες γίνονται, καί ὅσο συμμαζεύονται στό κέντρο, τόσο δυνατώτερες, πυκνότερες καί λαμπρότερες γίνονται, κατά αὐτό τόν τρόπο καί ὁ νοῦς καί οἱ γνωστικές δυνάμεις τῆς ψυχῆς, ὅσο μαζεύονται στό κέντρο τῆς καρδιᾶς, τόσο δυνατώτερες καί λαμπρότερες γίνονται.

Κάνε ἐγγραφή στό νέο κανάλι τῆς Κατάνυξης τοῦ Youtube πατώντας ἐδῶ: https://bit.ly/2WldGra