«Τώρα νά ζήσω πνευματική ζωή καί ὄχι μετά ἀπό αὐτά· σήμερα, σήμερα νά μετανοήσω καί ὄχι αὔριο» (Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης)

Ἐπιμέλεια σύνταξης: katanixi.gr

Μέρος 25ον

«Ἀδελφοί μου, ἐνδυναμοῦσθε ἐν Κυρίῳ καί ἐν τῷ κράτει τῆς ἰσχύος Αὐτοῦ. Ἐνδύσασθε τήν πανοπλίαν τοῦ Θεοῦ πρός τό δύνασθαι ὑμᾶς στῆναι πρός τάς μεθοδείας τοῦ διαβόλου» (Πρός Ἐφεσ. 6, 10-11).

Τήν ἄσκηση τῆς ἀγρυπνίας, στήν ὁποία ὁ ἀγωνιστής πρέπει νά ἐπιμείνει ἀπό τήν ἀρχή τῆς ἀπόφασής του γιά τήν ἀποταγή ἀπό τά ἐγκόσμια, τήν ἐνισχύει πάντοτε ἡ ψαλμωδία, μέ τήν μνήμη τοῦ θανάτου μαζί μέ τήν καθημερινή ἀνάγνωση τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ καί τό ταπεινό διακόνημα μέ τό ἐργόχειρο.

Συνήθως τά σαρκικά πάθη καί τό πάθος τοῦ θυμοῦ τά θεραπεύει πάντοτε ἡ ταπείνωση μέ τήν σωματική κακοπάθεια. Γιά τήν θεραπεία τῆς μνησικακίας, εἶναι πολύ βοηθητική ἡ ἀνάμνηση «τῶν Παθῶν τοῦ Κυρίου» Ἰησοῦ Χριστοῦ. 

Γιά τήν ἐκκοπή τοῦ σκληροῦ πάθους τῆς καταλαλιᾶς πάντα βοηθεῖ ὁ ταπεινός λογισμός ὅτι πολλοί ἁμαρτωλοί μέ τήν μετάνοια ἔγιναν Ἅγιοι, μέ τήν ἐπίρριψη τῆς κατηγορίας, ὄχι γιά τόν ἄνθρωπο πού ἁμάρτησε, ἀλλά γιά τόν δαίμονα πού τόν ἐξαπάτησε, καθώς μέ τήν ἐπίγνωση τῆς δικῆς μας ἁμαρτωλότητος καί τόν φόβο ὅτι σύντομα θά ὑποπέσουμε στά παραπτώματα, τά ὁποῖα κατακρίνουμε. 

Ὁ Ὅσιος Νικόδημος, στό ἔργο του ὁ «Ἀόρατος Πόλεμος», γιά αὐτόν τόν «Ἀόρατον» Πόλεμο τοῦ Κυρίου ἐναντίον τοῦ διαβόλου, γράφει τά ἑξῆς: 

Κεφάλαιο Λ´

Ὁ πόλεμος καί ἡ ἀπάτη, πού μεταχειρίζεται ὁ διάβολος γιά ἐκείνους πού γνωρίζουν τό κακό τους καί θέλουν νά ἐλευθερωθοῦν. Καί γιατί οἱ ἀποφάσεις μας πολλές φορές δέν φέρνουν τό ἀποτέλεσμά τους

“Ἐκεῖνοι, πού γνωρίζουν τήν κακή ζωή πού ζοῦν καί θέλουν νά τήν ἀλλάξουν, ὡς ἐπί τό πλεῖστον μένουν πλανεμένοι καί νικημένοι ἀπό τόν ἐχθρό μέ αὐτά τά ὅπλα. (91)

Μετά ἀπό αὐτά· αὔριο, αὔριο· ἄς τελειώσω πρῶτα αὐτή τήν ὑπόθεσι καί μετά ἀπό αὐτά νά παραδοθῶ μέ περισσότερη ἀνάπαυσι στή χάρι τοῦ Θεοῦ καί στήν πνευματική ζωή· ἄς κάνω αὐτό σήμερα καί αὔριο μετανοῶ. 

Παγίδα τοῦ ἐχθροῦ εἶναι αὐτή, ἀδελφέ, ἡ ὁποία ἔπιασε πολλούς καί πιάνει ἀκόμη πιό πολύ τόν κόσμο. 

Αἰτία τῆς παγίδας αὐτῆς εἶναι ἡ ἀμέλεια καί ἡ ἄγνοιά μας. 

Ἐπειδή καί σέ μιά τέτοια ὑπόθεσι, ἀπό τήν ὁποία ἀποτελεῖται καί κρέμεται ὅλη ἡ σωτηρία τῆς δικῆς μας ψυχῆς καί ὅλη ἡ τιμή τοῦ Θεοῦ, δέν πιάνουμε γρήγορα ἐκεῖνο τό τόσο δυνατό ὅπλο καί νά ποῦμε στόν ἑαυτό μας· τώρα.

Τώρα νά ζήσω πνευματική ζωή καί ὄχι μετά ἀπό αὐτά· σήμερα, σήμερα νά μετανοήσω καί ὄχι αὔριο.

Τό τώρα καί τό σήμερα, εἶναι στά χέρια μου· τό, μετά ἀπό αὐτά καί τό αὔριο εἶναι στά χέρια τοῦ Θεοῦ. 

– Ἀλλά καί ἄν μοῦ εἶχε δοθῇ τό –μετά ἀπό αὐτά καί τό αὔριο– ποιός δρόμος σωτηρίας καί νίκης θά εἶναι αὐτός, τό νά θέλω πρῶτα νά πληγωθῶ καί ὕστερα νά θεραπευθῶ, τό νά κάνω πρῶτα τίς νέες ἀταξίες μου καί νά συμμορφώνομαι;

Ὁπότε, ἄν θέλῃς νά φύγεις, ἀδελφέ, ἀπό αὐτή τήν πλάνη καί νά νικήσῃς τόν ἐχθρό, ἡ θεραπεία εἶναι, τό νά ὑπακούσῃς γρήγορα μέ τήν πρᾶξι στούς καλούς λογισμούς καί τίς Θεῖες ἐμπνεύσεις, πού σέ καλοῦν σέ μετάνοια.

Καί νά μή δώσῃς καθόλου περιθώριο στή μέση, οὔτε νά πῇς, ὅτι ἐγώ ἀποφάσισα ὁριστικά νά μετανοήσω μετά ἀπό αὐτά καί πιά δέν μπορῶ νά ἀλλάξω.

Ὄχι γιατί οἱ ἀποφάσεις αὐτές πολλές φορές εἶναι λανθασμένες καί πολλοί δείχνοντας ἐμπιστοσύνη σ᾿ αὐτές, ἐξαπατήθηκαν καί ἔμειναν ἀμετανόητοι γιά διάφορες αἰτίες.

Α´. Γιατί οἱ δικές μας ἀποφάσεις δέν εἶναι θεμελιωμένες πάνω στήν ἀπιστία τοῦ ἑαυτοῦ μας καί στό θάρρος καί τήν ἐλπίδα τοῦ Θεοῦ.

Καί μετά ἀπό αὐτό συμβαίνει τό νά μή μποροῦμε νά δοῦμε τήν μεγάλη μας ὑπερηφάνεια, ἀπό τήν ὁποία παρακινούμενοι, δίνουμε ἐμπιστοσύνη στίς δικές μας ἀποφάσεις, πώς εἶναι σταθερές. 

Ἀλλά τό φῶς γιά νά γνωρίσουμε αὐτή τήν ὑπερηφάνεια καί ἀσθένειά μας καί ἡ βοήθεια γιά νά θεραπευτοῦμε, προέρχεται ἀπό τήν ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ.

Ὁ ὁποῖος παραχωρεῖ, ὅπως εἴπαμε προηγουμένως, νά πέσουμε καί μέ τήν πτῶσι, μᾶς προσκαλεῖ ἀντί νά ἐλπίζουμε στό δικό μας θάρρος καί ἐλπίδα, νά ἐλπίζουμε καί νά δίνουμε ἐμπιστοσύνη σέ Αὐτόν μόνο.

Καί ἀπό τήν ὑπερηφάνειά μας, μᾶς προσκαλεῖ στή γνῶσι τοῦ ἑαυτοῦ μας. 

– Θέλεις νά γνωρίζῃς, ἄνθρωπε, πότε εἶναι δυνατές καί στερεές οἱ ἀποφάσεις σου; 

Ὅταν δέν ἔχῃς καμμία ἐμπιστοσύνη στόν ἑαυτό σου καί ὅταν εἶναι ὅλες θεμελιωμένες μέ ταπείνωσι στήν ἐλπίδα καί τό θάρρος τοῦ Θεοῦ.

Β´. Ὅταν κινούμαστε ἐμεῖς νά πάρουμε καμμία ἀπόφασι, σκεφτόμαστε μόνο τήν ὡραιότητα καί δύναμι τῆς ἀρετῆς, ἡ ὁποία παρασύρει μέ τό μέρος της τήν θέλησί μας, ὅσο καί ἄν εἶναι ἀσθενής καί ἀδύνατη.

Μετά ἀπό αὐτά ὅμως, ὅταν παρουσιασθῇ ἡ δυσκολία καί ὁ κόπος, μέ τά ὁποῖα ἀποκτᾶται ἡ ἀρετή, μέ τό νά εἶναι ἀδύνατη καί νέα ἡ θέλησί μας, μικραίνει καί ἀποσύρεται πίσω καί στή συνέχεια μένουν ἄπρακτες οἱ ἀποφάσεις μας. 

Γι᾿ αὐτό ἐσύ συνήθισε νά ἀγαπᾷς πολύ περισσότερο τίς δυσκολίες, πού φέρνουν τήν ἀπόκτησι τῶν ἀρετῶν, παρά τίς ἴδιες τίς ἀρετές, καί ἀπό αὐτές τίς δυσκολίες ἄς τρέφεται πάντα ἡ θέλησίς σου, πότε μέ τό λίγο καί πότε μέ τό πολύ, ἄν θέλῃς πραγματικά νά ἀποκτήσεις τίς ἀρετές. 

Καί ἄς εἶσαι βέβαιος, ὅτι τόσο πιό γρήγορα καί πιό γενναῖα θά νικήσῃς τόν ἑαυτό σου καί τούς ἐχθρούς σου, ὅσο πιό γενναῖα ἀγκαλιάσεις τίς δυσκολίες καί ὅσο περισσότερο τίς ἀγαπᾷς.

Γ´. Γιατί οἱ ἀποφάσεις μας μερικές φορές δέν σκέφτονται τίς ἀρετές καί τήν θέλησι τοῦ Θεοῦ, ἀλλά τό δικό τους συμφέρον, τό ὁποῖο, συνήθως ἀκολουθεῖ τίς ἀποφάσεις, πού κάνουμε γιά τίς πνευματικές τρυφές καί γιά νά ἀποκτήσουμε Θεῖα χαρίσματα. 

Ὁπότε ἐμεῖς, στίς θλίψεις πού μᾶς στενοχωροῦν πολύ, ἄλλη βοήθεια δέν βρίσκουμε, παρά νά βάλουμε σκοπό καί νά ἀποφασίσουμε πῶς θά παραδοθοῦμε ὁλοκληρωτικά στό Θεό καί στίς ἐξασκήσεις τῶν ἀρετῶν. 

Καί ἄν ἀγαπᾷς νά παραδοθῇς καί σύ, ἀδελφέ, σέ αὐτό, ἄς εἶσαι στόν καιρό τῶν πνευματικῶν τρυφῶν πολύ ἐπιφυλακτικός καί ταπεινός στίς ἀποφάσεις σου.

Ἰδιαίτερα ὅμως φυλάξου, νά μή δίνης ἐντολές στόν ἑαυτό σου καί νά μήν κάνῃς τάματα, γιά νά μήν τά παραβῇς καί πέσῃς στήν ἁμαρτία.

Καί ὅταν βρίσκεσαι λυπημένος, ἡ ἀπόφασι καί ἡ γνώμη σου ἄς εἶναι νά ὑποφέρῃς εὐχάριστα τόν σταυρό καί τήν θλῖψι, καθώς θέλει ὁ Κύριος, ἀποστρεφόμενος κάθε γήινη βοήθεια καί καμμία φορά ἀκόμη καί τήν οὐράνια.

Μία ἄς εἶναι ἡ ἀναζήτησίς σου καί μία ἡ ἐπιθυμία σου, νά βοηθῆσαι ἀπό τόν Θεό, γιά νά μπορῇς νά ὑποφέρῃς κάθε τί ἀντίθετο, χωρίς νά μολύνῃς τήν ἀρετή τῆς ὑπομονῆς καί χωρίς νά κάνῃς τόν Θεό σου νά δυσανασχετήσῃ.

Κεφάλαιο ΛΑ´

Ἡ ἀπάτη πού χρησιμοποιεῖ ὁ ἐχθρός, γιά ἐκείνους πού νομίζουν ὅτι βαδίζουν στήν τελειότητα

Ὅταν ὁ ἐχθρός δέν μπορῇ νά νικήσῃ οὔτε αὐτούς πού ἔχουν ἐξαρτηθῆ ἀπό τήν ἁμαρτία, οὔτε αὐτούς πού ζητᾶνε νά ἐλευθερωθοῦν ἀπό αὐτήν, ὅπως παραπάνω εἴπαμε, τότε τρέχει ὁ πονηρός στούς ἐναρέτους καί πολεμάει σάν πανοῦργος νά τούς κάνῃ νά λησμονήσουν τούς ἐχθρούς, πού εἶναι κοντά τους καί ἔμπρακτα τούς πολεμοῦν καί τούς βλάπτουν.

Νά ἐπιθυμοῦν ὅμως καί νά φαντάζωνται πάνω ἀπό τήν δύναμί τους τά ὑψηλά καί μεγάλα (92) καί πρίν ἀπό τόν κατάλληλο καιρό νά ἔχουν ἀποφασιστικούς σκοπούς, γιά νά φθάσουν στήν τελειότητα. 

Αὐτό ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα τό νά μή φροντίζουν αὐτοί γιά τίς πληγές, μέ τίς ὁποῖες εἶναι πληγωμένοι, ἀλλά, νομίζοντας αὐτές τίς ἐπιθυμίες καί ἀποφάσεις τῆς τελειότητας σάν νά ἦταν ἔργα καί πράγματα, ὑπερηφανεύονται μέ διαφόρους τρόπους. 

Ὁπότε, μή θέλοντας νά ὑποφέρουν στήν πρᾶξι κάτι τό ἀντίθετο, οὔτε τό παραμικρό ἐμπόδιο ἤ ἕνα μικρό λόγο, χάνουν μετά ἀπό αὐτό τόν καιρό τους σέ μεγάλες μελέτες ἀποφάσεων, ἀποφασίζοντας δηλαδή μέ τό νοῦ τους, νά ὑποφέρουν μεγάλες δοκιμασίες γιά τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. 

Καί ἐπειδή, ὅταν παίρνουν τίς φαντασμένες αὐτές ἀποφάσεις, δέν αἰσθάνονται καμμία θλῖψι καί ἀντίθεσι στό σῶμα τους, γι᾿ αὐτό νομίζουν οἱ ταλαίπωροι ὅτι βρίσκονται στό ὕψος ἐκείνων τῶν ἐναρέτων, πού ὑποφέρουν μεγάλες δοκιμασίες ἔμπρακτα. 

Καί δέν γνωρίζουν, πώς ἄλλα εἶναι τά λόγια καί οἱ ἀποφάσεις καί ἄλλα εἶναι τά ἔργα καί ἡ πραγματικότητα.

Λοιπόν, ἄν θέλῃς νά ἀποφύγῃς, ἀδελφέ, αὐτή τήν ἀπάτη, ἀποφάσισε νά πολεμᾷς μέ τούς ἐχθρούς, πού σέ πολεμοῦν πραγματικά καί ἀπό κοντά καί ἔτσι θά γνωρίσῃς φανερά, ἄν οἱ ἀποφάσεις πού παίρνεις, εἶναι ἀληθινές ἤ ψεύτικες· δυνατές ἤ ἀδύνατες.

Καί ἔτσι θά βαδίσῃς στήν ἀρετή καί τήν τελειότητα, μέσα ἀπό τόν δοκιμασμένο ἀσφαλῆ καί βασιλικό δρόμο.

Ἐναντίον τῶν ἐχθρῶν ἐκείνων, πού δέν σέ ἐνοχλοῦν πρός τό παρόν, δέν σέ συμβουλεύω νά κάνῃς πόλεμο, πάρα μόνο ὅταν πιθανά ἀντιληφθῇς ὅτι μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου θά σέ πολεμήσουν. 

Γιατί μέ τήν πρόγνωσι καί τήν προμελέτη μπορεῖς νά προετοιμασθῇς μέ γενναῖες ἀποφάσεις γιά νά ἀντισταθῇς.

Καί ὅταν ἔρθουν, μένουν ἄπρακτοι, ἀφοῦ σέ βρίσκουν προετοιμασμένο. 

Γι᾿ αὐτό μή νομίσῃς ποτέ ὅτι οἱ ἀποφάσεις σου πώς νά ἔγιναν καί ἔργα καί πράξεις κι’ ἄν ἀκόμη ἐξασκήθηκες στίς ἀρετές γιά λίγο χρόνο μέ τούς κατάλληλους τρόπους· ἀλλά σέ αὐτά ἄς εἶσαι ταπεινός καί νά φοβᾶσαι τόν ἑαυτό σου καί τήν ἀδυναμία σου.

Καί ἐλπίζοντας στό Θεό, τρέξε σέ Αὐτόν μέ συχνές δεήσεις γιά νά σέ δυναμώνῃ καί νά σέ φυλάη ἀπό τούς κινδύνους καί μάλιστα ἀπό κάθε μικρή ὑπόληψι καί ἐλπίδα τοῦ ἑαυτοῦ σου. 

Γιατί ἄν ἐσύ εἶσαι κατά αὐτό τόν τρόπο ταπεινός στόν ἑαυτό σου, πιθανόν νά μήν εἶσαι ἐλεύθερος τελείως ἀπό κάποια μικρά ἐλαττώματα –στά ὁποῖα σέ ἀφήνει ὁ Θεός καμμία φορά γιά νά σέ κάνῃ νά γνωρίσῃς τήν ἀδυναμία τοῦ ἑαυτοῦ σου καί γιά νά φυλάξῃ σέ σένα κάποιο καλό πού ἔχεις– παρόλα αὐτά, σοῦ ἐπιτρέπεται νά ἐπιθυμῇς καί νά παίρνῃς μεγάλες ἀποφάσεις, γιά νά ἀνέβης σέ ψηλότερο βαθμό τελειότητας”.

Ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ἐδῶ μᾶς συμβουλεύει πατρικά, κυρίως μέ τήν ταπείνωση καί πάντοτε μέσα ἀπό τήν πράξη μέ σοφά λόγια, ὡς ἑξῆς: «Καί ἄρχισε τό ἔργο, καί πολέμησε γιά νά νικήσῃς· καί βέβαια ἀπό αὐτά θά ἀποκτήσῃς τήν ὁλοκληρωτική ἐλπίδα στόν Θεό. 

Μέ τά τέσσερα αὐτά ὅπλα ὁπλίσου, ἀδελφέ μου, σάν ὁπλισμό πολύ ἀσφαλῆ καί ἀναγκαῖο, γιά νά γίνῃς νικητής σέ αὐτόν τόν ἀόρατο πόλεμο καί γιά νά λάβης τό στεφάνι. 

– Καί αὐτά εἶναι: Τό α΄ νά μήν ἐμπιστεύεσαι ποτέ τόν ἑαυτόν σου, τό β΄ νά ἔχῃς πάντα ὅλο σου τό θάρρος καί τήν ἐλπίδα στό Θεό, τό γ΄ νά ἀγωνίζεσαι πάντα· καί τό δ΄ νά προσεύχεσαι».

Ἀδελφοί μου, ἐμεῖς ἄς ζητήσουμε νά ἐνδυναμωθοῦμε ἀπό τόν Ἴδιο τόν Κύριο, ἄς ἐνδυθοῦμε τήν πανοπλία τοῦ Θεοῦ, ἄς ἀντισταθοῦμε γιά νά δυνηθοῦμε κατά τήν ἡμέρα ἐκείνη τῆς πονηρίας, νά ἀναδειχθοῦμε νικητές. 

Ἄς ἐργαστοῦμε μέσα ἀπό τήν ἰσχυρή δύναμη τοῦ Θεοῦ, γιά τήν κατάκτηση τῶν ἐπουρανίων ἀφθάρτων ἀγαθῶν, τῆς δικαιοσύνης, κι’ ἀκόμη αὐτῆς τῆς θεωρίας τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ σύμφωνα μέ τόν Ψαλμό τοῦ Δαυΐδ: «Ἐγώ δέ ἐν δικαιοσύνῃ ὀφθήσομαι τῷ προσώπῳ Σου χ ο ρ τ α σ θ ή σ ο μ α ι ἐν τῷ ὀφθῆναι μοι τήν δόξαν Σου» (Ψαλμός 16, 15). 

Ἀμήν, γένοιτο!

Συνεχίζεται…

• 91. Ὁ «Ἀόρατος Πόλεμος» Ὁσίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου. Ἀπόδοση στή νέα Ἑλληνική: Ἱερομόναχος Βενέδικτος. Ἔκδοση Συνοδείας Σπυρίδωνος Ἱερομονάχου, Νέα Σκήτη, Ἅγιον Ὄρος. http://users.uoa.gr https://www.imaik.gr
• 92. Γνώριζε, λοιπόν, ἀγαπητέ, ὅτι ἀπό ἕξι μέρη μᾶς πολεμοῦν οἱ δαίμονες, ὅπως λέγουν οἱ Πατέρες καί μάλιστα ὁ Ἅγιος Μελέτιος ὁ Ὁμολογητής· ἀπό πάνω καί κάτω, ἀπό δεξιά καί ἀριστερά καί ἀπό ἐμπρός καί ἀπό πίσω. Καί ἀπό ἐπάνω εἶναι οἱ ὑπερβολές πού εἶναι πάνω ἀπό τήν δύναμί μας πού κάνομε γιά τήν ἀρετή· ἀπό κάτω οἱ ἐλλείψεις πού ἔχομε στήν ἴδια ἀρετή ἀπό τήν ἀμέλειά μας· (γι᾿ αὐτό εἶπαν οἱ Πατέρες ὅτι τά ἄκρα εἶναι τῶν δαιμόνων)· καί δεξιά λέγονται, ὅταν οἱ δαίμονες μέ δεξιά αἰτία καί πρόφασι τοῦ καλοῦ, μᾶς ρίχνουν στό κακό· ἀριστερά, ὅταν ἀπό φανερὴ αἰτία τοῦ κακοῦ, μᾶς κάνουν νά ἁμαρτάνωμε. Καί ἀπό μπροστά, ὅταν οἱ δαίμονες μᾶς πολεμοῦν μέ τούς λογισμούς καί ἐνθυμήσεις τῶν πραγμάτων πού πρόκειται νά ἔλθουν ἀπό πίσω, ὅταν μᾶς πολεμοῦν μέ τίς ἐνθυμήσεις καί προλήψεις τῶν περασμένων πραγμάτων. Καί γενικά, ὅλοι οἱ πονηροί λογισμοί προσβάλλουν τήν ψυχή ἐσωτερικά ἤ ἐξωτερικά· καί ἐσωτερικά τήν προσβάλλουν ἤ μέ ἰδέα καί εἰκόνα πού τυπώνεται θεωρητικά στήν φαντασία, ἤ μέ τόν ἐνδιάθετο λόγο τῆς καρδιᾶς πού τυπώνεται οὐσιαστικά στήν ἴδια τήν φαντασία. Ἐξωτερικά τήν προσβάλλουν διά μέσου τῶν αἰσθητῶν ἀντικειμένων τῶν πέντε αἰσθήσεων, δηλαδή μέ τά ὁρατά πράγματα, τά ἀκουστά, τά ὀσφρητά, τά ἁπτά καί τά γευστικά· (σχετικά μέ αὐτά βλέπε στό κγ´ κεφάλαιο: Πῶς πρέπει νά διορθώνουμε τίς αἰσθήσεις μας). Τά αἴτια τῶν ἐσωτερικῶν καί ἐξωτερικῶν κινουμένων λογισμῶν εἶναι τρία· πρῶτα οἱ δαίμονες, δεύτερον τά πάθη, δηλαδή οἱ πληγές πού δεχθήκαμε στήν καρδιά μας μέ τήν ἔξι προαιρετικά, ἤ μισώντας κάποιο πρᾶγμα, ἤ ἀγαπώντας αὐτό μέ ἐμπάθεια· καί τέλος ἡ διεφθαρμένη κατάστασις τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως.

Κάνε ἐγγραφή στό νέο κανάλι τῆς Κατάνυξης τοῦ Youtube πατώντας ἐδῶ: https://bit.ly/2WldGra