ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΣΤΟ «ΠΑΤΕΡΑ, ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟ, ΑΣ ΑΠΟΦΥΓΩ ΤΟ
ΠΟΤΗΡΙΟ ΑΥΤΟ· ΟΜΩΣ ΑΣ ΜΗ ΓΙΝΕΙ ΟΠΩΣ ΕΓΩ ΘΕΛΩ, ΑΛΛ’ ΟΠΩΣ ΘΕΛΕΙΣ ΕΣΥ»

Παραθέτουμε σε συνέχειες αποσπάσματα από το αρχαίο κείμενο και τη μετάφραση της ΟΜΙΛΙΑΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΣΤΟ «ΠΑΤΕΡΑ, ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟ, ΑΣ ΑΠΟΦΥΓΩ ΤΟ ΠΟΤΗΡΙΟ ΑΥΤΟ· ΟΜΩΣ ΑΣ ΜΗ ΓΙΝΕΙ ΟΠΩΣ ΕΓΩ ΘΕΛΩ, ΑΛΛ’ ΟΠΩΣ ΘΕΛΕΙΣ ΕΣΥ».
Επίσης κατά των Μαρκιωνιστών και Μανιχαίων, και ότι δεν πρέπει να ριχνόμαστε στους κινδύνους, αλλά από κάθε θέλημα να προτιμούμε το θέλημα του Θεού. (ΟΜΙΛΙΕΣ ΗΘΙΚΕΣ-ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ)

11ο μέρος (τελευταίο)

Να ευεργετούμε όσους μας μισούν και να ωφελούμε όσους μας βλάπτουν (Ιερός Χρυσόστομος)

Κατά δη τούτον τον τρόπον και εύχεσθαι αυτούς εδίδασκεν. Έλεγον ουν αυτώ, «δίδαξον ημάς εύχεσθαι». Αλλ’ ουκ εύχεσθαι μόνον, αλλά και πως δει εύχεσθαι μαθείν αυτούς εχρήν· δια δη τούτο και ευχήν παρέδωκεν ούτως έχουσαν· «Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς, αγιασθήτω το ονομά σου· ελθέτω η βασιλεία σου· γεννηθήτω το θέλημά σου, ως εν ουρανώ και επί της γης. Τον άρτον ημών τον επιούσιον δος ημίν σήμερον· και άφες ημίν τα οφειληματα ημών, ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών· και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν», τούτ’ έστιν, εις κίνδυνον, εις επιβουλάς.

Κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο τους δίδασκε πάλι και να προσεύχονται. Του έλεγαν, λοιπόν, «δίδαξε μας να προσευχόμαστε». Γι’ αυτό και προσεύχεται, για να μάθουν εκείνοι να προσεύχονται. Αλλ’ όχι μόνο να προσεύχονται, αλλά έπρεπε να μάθουν και πως πρέπει να προσεύχονται. Γι’ αυτό λοιπόν τους παρέδωσε και προσευχή που έχει ως εξής· «Πατέρα μας, που βρίσκεσαι στους ουρανούς, ας αγιασθεί το όνομά σου· ας έρθει η βασιλεία σου· ας γίνει το θέλημά σου και από τους ανθρώπους, όπως γίνεται από τις ουράνιες δυνάμεις. Δώσε μας σήμερα το απαραίτητο για τη ζωή μας ψωμί, και συγχώρησε τις αμαρτίες μας, όπως και εμείς συγχωρούμε τους δικούς μας οφειλέτες· και μη μας αφήσεις να περιπέσουμε σε πειρασμό» δηλαδή, σε κίνδυνο, σε επιβουλές.

Επεί ουν εκέλευσεν εύχεσθαι, «μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν», τούτο αυτό διδάσκει αυτούς δι’ αυτού του πράγματος λέγων, «Πάτερ, ει δυνατόν, παρελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο», παιδεύων άπαντας τους αγίους μη επιπηδάν τοις κινδύνοις, μηδέ επιρρίπτειν εαυτούς, αλλ’ αναμένειν μεν επιόντας, και ανδρείαν πάσαν επιδείκνυσθαι· μη μην αυτούς προπηδάν, μηδέ πρώτους ομόσε τοις δεινοίς ιέναι. Τί δήποτε; Και ταπεινοφροσύνην διδάσκων, και των της κενοδοξίας εγκλημάτων απαλλάτων. Δια τοι τούτο και ενταύθα, ότε ταύτα έλεγεν, «απελθών» , φησί, «προσηύξατο»· και μετά το προσεύξασθαι λέγει τοις μαθηταίς ούτως· «ουκ ισχύσατε μίαν ώραν γρηγορήσαι μετ’ εμού; Γρηγορείτε και προσεύχεσθε μη εισέλθειν εις πειρασμόν».  Όράς ότι ου προσεύχεται μόνον, αλλά και παραινεί; «Το μεν γαρ πνεύμα πρόθυμον», φησίν, «η δε σαρξ ασθενής». Τούτο δε έλεγε, τύφου την ψυχήν αυτών κενών, και απονοίας απαλάττων, συνεσταλμένους ποιών, μετριάζειν παρασκευάζων. 

Επειδή λοιπόν διέταξε να προσεύχονται, «μη μας αφήσεις να περιπέσουμε σε πειρασμό», αυτό ακριβώς το ίδιο τους διδάσκει με την πράξη, λέγοντας, «Πατέρα, αν είναι δυνατό, ας αποφύγω το ποτήρι αυτό», διδάσκοντας όλους τους πιστούς να μην ορμούν στους κινδύνους, ούτε να χάνουν το θάρρος τους, αλλά να τους υπομένουν όταν επέρχονται και να δείχνουν κάθε ανδρεία, όμως να μην τρέχουν από πριν, ούτε να ορμούν πρώτοι στα δεινά. Γιατί λοιπόν; Για να τους διδάξει την ταπεινοφροσύνη και για να τους απαλλάξει από από τις κατηγορίες της ματαιοδοξίας. Γι’ αυτό ακριβώς και εδώ όταν έλεγε αυτά, «απομακρύνθηκε» λέγει, «και προσευχήθηκε»· και ύστερα από την προσευχή λέγει στους μαθητές τα εξής· «δεν μπορέσατε ούτε μια ώρα να μείνετε ξάγρυπνοι μαζί μου; Μένετε ξάγρυπνοι και προσεύχεστε, για να μην περιπέσετε σε πειρασμό». Βλέπεις ότι δεν προσεύχεται μόνο, αλλά και συμβουλεύει; «Το πνεύμα είναι πρόθυμο», λέγει, «αλλά η σάρκα αδύναμη». Και αυτό το έλεγε, για να διώξει την υπερηφάνεια από την ψυχή τους, να τους απαλλάξει από την αλαζονεία, να τους κάνει προσεκτικούς, να τους καταστήσει μετριόφρονες.

Ο τοίνυν ηβούλετο αυτούς διδάσκειν εύχεσθαι, τούτο και αυτός ηύξατο ανθρωπίνως, ου κατά την θεότητα (απαθές γαρ το Θείον), αλλά κατά την ανθρωπότητα. Ηύξατο δε παιδεύων ημάς εύχεσθαι, και αεί ζητείν των δεινών την απαλλαγήν· ει δε μη εγχωροίη, στέργειν τα τω Θεώ δοκούντα. Δια τούτο έλεγε, «πλην ουχ ως εγώ θέλω, αλλ’ ως συ»· ουκ επειδή άλλο μεν αυτού βούλημα, άλλο δε του Πατρός· αλλ’ ίνα παιδεύση τους ανθρώπους, καν αγωνιώσι, καν τρέμωσι, καν κίνδυνος επίη, καν μη βούλωνται απορραγήναι της παρούσης ζωής, όμως του οικείου βουλήματος προτιμάν το του Θεού βούλημα· όπερ ουν και Παύλος παιδευθείς, αμφότερα ταύτα δια των έργων έδειξε τους τε γαρ πειρασμούς ηξίωσεν αποκινηθήναι αυτου, ούτω λέγων, «υπέρ τούτου τρίτον τον Κύριον παρεκάλεσα»· και επειδή ουκ έδοξε τω Θεώ, φησί, «δι’ ο ευδοκώ εν ασθενείαις, εν ύβρεσι, εν διωγμοίς». 

Αυτό λοιπόν που ήθελε να τους διδάξει για να προσεύχονται, το ίδιο και εκείνος προσευχήθηκε σαν άνθρωπος, όχι κατά τη θεία φύση (γιατί το Θείο δεν παθαίνει τίποτα), αλλά κατά την ανθρώπινη. Προσευχήθηκε όμως για να μας διδάξει να προσευχόμαστε και να ζητούμε πάντοτε την απαλλαγή μας από τα δεινά· αν όμως αυτό δεν είναι δυνατό, να υπομένουμε όσα φαίνονται στο Θεό καλά. Γι’ αυτό έλεγε, «όμως ας μη γίνει όπως εγώ θέλω, αλλ’ όπως θέλεις εσύ»·  όχι βέβαια γιατί άλλο ήταν το δικό του θέλημα και άλλο του Πατέρα του, αλλά για να διδάξει στους ανθρώπους, και στην περίπτωση ακόμα που αγωνιούν ή τρέμουν ή έρχεται εναντίον τους κάποιος κίνδυνος ή δε θέλουν ν’ αποχωρισθούν την παρούσα ζωή, από το δικό τους θέλημα να προτιμούν το θέλημα του Θεού. Αυτό ακριβώς και ο Παύλος διδάχθηκε και τα απέδειξε και τα δύο με τα έργα. Γιατί ζήτησε και οι πειρασμοί ν’ απομακρυνθούν απ’ αυτόν, λέγοντας, «γι’ αυτό παρακάλεσα τρεις φορές τον Κύριο», και επειδή δε φάνηκε καλό στο Θεό λέγει· «γι’ αυτό χαίρομαι στις ασθένειες, στις ύβρεις, στους διωγμούς».

Τάχα δε ασαφές το ειρημένον· ουκούν ποιώ αυτό σαφέστερον. Εκινδύνευσε πολλά ο Παύλος, και ηύξατο μη κινδυνεύειν. Ήκουσε νουν του Χριστού λέγοντος, ότι «αρκεί σοι η χάρις μου· η γαρ δύναμις μου εν ασθενεία τελειούται». Επεί ουν είδε του Θεού θέλημα ον, λοιπόν το εαυτού θέλημα υποτάττει τω του Θεού θελήματι. Ταύτα τοίνυν αμφότερα από της ευχής ταύτης επαίδευσε, μήτε επιπηδάν τοις κινδύνοις, αλλά και εύχεσθαι μη εμπεσείν εις αυτούς· ει δε επέλθοιεν, φέρειν αυτούς γενναίως, και του οικείου θελήματος προτιμάν το του Θεού θέλημα.

Ίσως είναι ασαφές αυτό που λέχθηκε· το κάνω λοιπόν σαφέστερο. Κινδύνεψε πολλές φορές ο Παύλος και προσευχήθηκε να μην κινδυνεύσει. Άκουσε τότε το Χριστό να λέγει· «σου αρκεί η χάρη μου, γιατί η δύναμή μου φανερώνεται στην πληρότητα της μέσα στην ανθρώπινη αδυναμία σου». Αφού λοιπόν είδε πως ήταν θέλημα του Θεού, στη συνέχεια υποτάσσει το δικό του θέλημα στο θέλημα του Θεού. Αυτά  λοιπόν τα δύο δίδαξε με την προσευχή αυτή, δηλαδή, να μη ριχνόμαστε στους κινδύνους, αλλά και να προσευχόμαστε να μην περιπέσουμε σ’ αυτούς· αν όμως έρθουν να τους υποφέρουμε με γενναιότητα και από το δικό μας θέλημα να προτιμούμε το θέλημα του Θεού.

Ταύτα ουν ειδότες, ευχώμεθα μεν μηδέποτε εισελθείν εις πειρασμόν· καν εισέλθωμεν, παρακαλώμεν τον Θεόν διδόναι ημίν υπομονήν και ανδρείαν, και το αυτού θέλημα παντός θελήματος προτιμώμεν. Ούτω γαρ και τον παρόντα βίον μετά ασφαλείας διανύσομεν, και των μελλόντων αγαθών επιτευξόμεθα·   ων γένοιτο πάντας ημάς επιτυχείν, χάριτι και φιλανθρωπία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, μεθ’ ου τω Πατρί άμα τω αγίω Πνεύματι δόξα κράτος, τιμή, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.

Γνωρίζοντας λοιπόν αυτά, ας προσευχόμαστε να μην περιπέσουμε ποτέ σε πειρασμό· και αν περιπέσουμε, ας παρακαλούμε το Θεό να μας δίνει υπομονή και ανδρεία και ας προτιμούμε το θελημά του από κάθε άλλο θέλημα. Γιατί έτσι και την παρούσα ζωή θα περάσουμε με ασφάλεια και τα μελλοντικά αγαθά θα επιτύχουμε, τα οποία εύχομαι όλοι μας να επιτύχουμε με τη χάρη και τη φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, μαζί με τον οποίο στον Πατέρα και συγχρόνως στο Άγιο Πνεύμα ανήκει η δόξα, η δύναμη και η τιμή, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

ΤΕΛΟΣ

ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
ΑΠΑΝΤΑ ΤΑ ΕΡΓΑ
ΟΜΙΛΙΕΣ
ΗΘΙΚΕΣ-ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΚΕΙΜΕΝΟ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ-ΣΧΟΛΙΑ
Από τον
ΣΠΥΡΟ ΜΟΥΣΤΑΚΑ
Θεολόγο-Φιλόλογο
ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
Επόπτης 
Παναγιώτης Κ. Χρήστου, Καθηγητής Πανεπιστημίου
Επιμελητής Ελευθέριος Γ. Μαρετάκης, Θεολόγος
ΕΠΕ ΠΑΤΕΡΙΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ»
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1986

ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ katanixi.gr

Δείτε εδώ το 1ο μέρος, εδώ το 2ο, εδώ το 3ο, εδώ το 4ο, εδώ το 5ο, εδώ το 6ο, εδώ το 7ο, εδώ το 8ο, εδώ το 9ο, εδώ το 10ο

Κάνε ἐγγραφή στό νέο κανάλι τῆς Κατάνυξης τοῦ Youtube πατώντας ἐδῶ: ΚΑΤΑΝΙΧI