Άρθρο της Ελένης Παπασταματάκη

«Τάς δωρεάς σου και τούς θησαυρούς σου μη δώσης εἰς ἐμέ, τό δέ ξύλον, εἰς τό ὁποίον θά μέ κρεμάσης, ἤ καί τό πῦρ, ἑτοίμασον σήμερον, διότι αὐτά ἐπιθυμῶ διά τήν τοῦ Χριστοῦ μου ἀγάπην»...

Στις 12 του μηνός Μαρτίου η αγία μας Εκκλησία γιορτάζει έναν ακόμα άγιο Ομολογητή, τον Όσιο Θεοφάνη, ο οποίος διακρίθηκε όχι μόνο για την οσιακή βιοτή του και το θάρρος της Ομολογίας του αλλά και για τη συγγραφική του ικανότητα, όπως θα δούμε παρακάτω.

Ο Όσιος Θεοφάνης γεννήθηκε το 759 στα χρόνια που βασίλευε ο Εικονομάχος βασιλιάς Κωνσταντίνος ο Κοπρώνυμος (741-775).

Οι γονείς του Ισαάκ και Θεοδότη είχαν αριστοκρατική καταγωγή αλλά πρωτίστως ήταν ευλαβείς και φιλόθεοι.

Σε πολύ μικρή ηλικία, ο άγιος έμεινε ορφανός από τον πατέρα του και έτσι η μητέρα του ανέλαβε την ανατροφή και τη διαπαιδαγώγησή του. Μετά από παράκληση της μητέρας του, ο άγιος νυμφεύθηκε μία ευσεβή και πλούσια νέα, τη Μεγαλώ, χωρίς όμως ο ίδιος να το θέλει καθώς ποθούσε τη μοναχική ζωή. Σε λίγα χρόνια από κοινού αποφασίζουν να μονάσουν, η μεν Μεγαλώ σε ένα μοναστήρι της Πριγκήπου, ο δε άγιος Θεοφάνης σε ένα μοναστήρι κοντά στο βουνό της Συγριανής, το μοναστήρι του Πολυχνίου. Εκεί εκάρη μοναχός και κλεισμένος στο κελί του μαζί με την προσευχή, ασχολούνταν με το εργόχειρο της καλλιγραφίας.

Στο διάστημα αυτό ανοικοδόμησε την παλαιά Μονή της Σιγριανής στην Προποντίδα, η οποία ήταν κατεστραμμένη. Η Μονή αυτή υπήρξε από τις πιο θαυμάσιες μονές, η οποία οικοδομήθηκε στα τέλη του Ζ΄ αιώνα αρχές του Η΄. Μετά την εγκατάσταση του Οσίου Θεοφάνους, η Μονή έλαβε την ονομασία Μεγάλος Αγρός. Εκεί έζησε ως μοναχός και επιδόθηκε σε μεγάλους ασκητικούς αγώνες. Εκεί μεταφέρθηκαν τα ιερά λείψανα του Αγίου από τη Σαμοθράκη.

Από αυτήν τη Μονή προσκλήθηκε ως λόγιος και ενάρετος μοναχός που ήταν μαζί με άλλους διαπρεπείς ηγουμένους να λάβει μέρος στη Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το έτος 787. Αγωνίστηκε υπέρ της προσκύνησης των αγίων Εικόνων μαζί με τον ηγούμενο της Μονής Σακουδίωνος Πλάτωνα, τους μοναχούς Νικηφόρο και Νικήτα της Μονής Μηδικίου, και άλλους αγωνιστές της πίστεως.

Όταν επανήλθε στη Μονή του, έκανε ηγούμενο το μοναχό Στρατήγιο και ο ίδιος μετέβη στην απέναντι νήσο Καλώνυμο όπου και εκεί ίδρυσε νέα Μονή. Επανήλθε όμως στη Μονή της μετανοίας του στο όρος της Σιγριανής, όπου μαζί με τους πνευματικούς αγώνες ασχολήθηκε και πάλι με την αντιγραφή πατερικών και αρχαίων συγγραμμάτων. Προσέφερε ο Όσιος Θεοφάνης πολύτιμη πνευματική κληρονομιά.

Το συγγραφικό έργο του Οσίου για το οποίο διακρίθηκε κατά τους βυζαντινούς χρόνους είναι η Χρονογραφία, η οποία φέρει και το όνομά του «Θεοφάνους Χρονογραφία». Αυτή αποτέλεσε σπουδαία πηγή για μετέπειτα βυζαντινούς ιστορικούς και χρονογράφους, όπως ο Ι. Ζωναράς κ.α. Σε αυτήν παραθέτει τα γεγονότα από τη βασιλεία του Διοκλητιανού μέχρι την πτώση του Μιχαήλ Ραγκαβέ. Αυτό το έργο, της παράθεσης με χρονολογική σειρά των γεγονότων των βυζαντινών χρόνων, το ανέλαβε μετά από παρότρυνση του επιστήθιου φίλου του Γεώργιου Σύγγελου. 

Ο Σύγγελος ήταν ένθερμος υποστηρικτής της Ορθοδοξίας και στα γραπτά του αναφέρεται συχνά σε λόγους των Πατέρων της Εκκλησίας, όπως ο Γρηγόριος Θεολόγος και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Ο Σύγγελος ως αντίπαλος των εικονοκλαστών υπέφερε πολλά αντίποινα. Το έργο του ονομάζεται «Εκλογή Χρονογραφίας» παραθέτοντας γεγονότα από κτίσεως κόσμου μέχρι την εποχή του Διοκλητιανού. Εκτός από την παρότρυνση, παρείχε και πλούσιο υλικό στον όσιο Θεοφάνη για να συνεχίσει αυτό το σπουδαίο έργο.

Σε ηλικία πενήντα χρονών ο όσιος Θεοφάνης ασθένησε βαριά και αναγκάστηκε να παραμείνει ως εκ τούτου κλινήρης.

Εν τω μεταξύ στην Κωνσταντινούπολη είχε ανέλθει στον θρόνο ένας ακόμα δυσσεβής εικονομάχος ο Λέων Ε΄ ο Αρμένιος. Αυτός ο μιαρός προσπάθησε να παρασύρει στην πλάνη του και τον Όσιο και μεταχειρίστηκε δόλιο τρόπο γι’ αυτό, καλώντας τον να τον ευλογήσει για μια επερχόμενη εκστρατεία του.

Ο όσιος Θεοφάνης αν και βρίσκονταν στο κρεβάτι του πόνου λόγω της ασθένειας του, αισθανόμενος πνευματικώ τω τρόπω ότι είχε έρθει και πάλι η ώρα να ομολογήσει τον πολυαγαπημένο του Χριστό και να υπερασπιστεί την αγία Πίστη, με πολλή δυσκολία, αλλά με μεγάλη γενναιότητα παρουσιάστηκε μπροστά στο μιαρό βασιλιά. Τότε εκείνος προκειμένου να τον ρίξει στην πλάνη του, του έταξε πολλά αγαθά για τον ίδιο αλλά και για το Μοναστήρι του, αλλά και τον απείλησε πως θα τον κρεμάσει αν δεν τον υπακούσει.

Το πώς απάντησε τότε ο Όσιος Θεοφάνης, ας προκαλέσει σεισμό στις κοιμισμένες συνειδήσεις των σύγχρονων μαλθακών και άνευρων ηγουμένων.

Πλήρης Πνεύματος Αγίου και φλεγόμενος από την αγάπη του Χριστού απάντησε «Τάς δωρεάς σου και τούς θησαυρούς σου μή δώσης εἰς ἐμέ, τό δέ ξύλον, εἰς τό ὁποίον θά μέ κρεμάσης, ἤ καί τό πῦρ, ἑτοίμασον σήμερον, διότι αὐτά ἐπιθυμῶ διά τήν τοῦ Χριστοῦ μου ἀγάπην».

Μόλις τα άκουσε αυτά ο βασιλιάς, τον παρέδωσε στον πατριάρχη που είχε προσκυνήσει τη φοβερή αίρεση του, με την ελπίδα να τον μεταπείσει. Τον οδήγησε στο Μοναστήρι Σεργίου και Βάκχου πλησίον του παλατιού και εκεί ο Όσιος Θεοφάνης κατήσχυνε τον προσκυνητή της αίρεσης, πατριάρχη Ιωσήφ τον εικονομάχο. Ταπεινωμένος τότε εκείνος ανήγγειλε στον βασιλιά ότι ευκολότερα μαλακώνει το σίδερο παρά να αλλάξει αυτός ο άνδρας.

Το αμετάθετο της πίστης του ο Όσιος το πλήρωσε με φυλάκιση σε σκοτεινό οίκημα και εκεί παρέμεινε επί δύο χρόνια υπομένοντας γενναία κάθε θλίψη και κακοπάθεια, καταντροπιάζοντας ακόμα περισσότερο τον τύραννο. «…Και τά τερπνά τοῦ βίου κατέλιπες, ἐνατενίζων τῶ ποθούμενω σοι, κάλλει πανάριστε…», μας λέει ο υμνογράφος. Παρά τις μεγάλες ταλαιπωρίες το φρόνημα του παρέμενε ακλόνητο και η ψυχή του ζέουσα, ομολογώντας κάθε στιγμή την αλήθεια.

Στη νήσο Σαμοθράκη έμελλε να δώσει τους τελικούς αγώνες για τη σταθερότητα και το αμετάβλητο της Ομολογίας του. Μόλις εικοσιτρείς ημέρες έζησε σε αυτήν την εξορία μέχρι την ημέρα που παρέδωσε οσιακά και ειρηνικά την ψυχή του εις χείρας Θεού, λαμβάνοντας τον στέφανο της Ομολογίας!

Ένας ακόμα Όσιος Ομολογητής έρχεται να ελέγξει την αποστασία των σημερινών ιεραρχών και λοιπών κληρικών και μοναχών. Δίνει ακόμα τεκμήρια ικανά σε εμάς, το ποίμνιο, για δούμε το πώς πρέπει να πράξουν οι φερόμενοι επίσκοποι και ηγούμενοι. Ο όσιος δεν δέχτηκε τα δώρα και τα ταξίματα του αιρετικού για χάρη του μοναστηριού του, αλλά όλα τα θυσίασε χάριν της Αληθείας! 

Αλλά και ένα ακόμα ισχυρό τεκμήριο μας δίνει ο βίος του. Και αυτό είναι τα μύρια δεινά που υπέφερε και ο θάνατος, ακριβώς επειδή αρνήθηκε την πίστη του εικονομάχου πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και του μιαρού αυτοκράτορα.

Πρέσβευε όσιε Θεοφάνη υπέρ ημών έως τέλους!

Κάνε ἐγγραφή στό νέο κανάλι τῆς Κατάνυξης τοῦ Youtube πατώντας ἐδῶ: ΚΑΤΑΝΙΧΙ