Τῆς Ὀλυμπίας
ἀποκλειστικά γιά τήν https://katanixi.gr/

Στήν καρδιά εἶναι ἡ θέλησις, στήν καρδιά εἶναι ἡ ἀγάπη, στήν καρδιά εἶναι ἡ κατανόησις, στήν καρδιά εἶναι τό πρόσωπο τῆς Παναγίας καί Θείας Τριάδος. Ἡ καρδιά εἶναι ὁ οἶκος τοῦ Πατρός, τό ἱερόν τοῦ Υἱοῦ καί τό ἐργαστήριον τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. (Ἅγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς)

Επιμέλεια σύνταξης: katanixi.gr

Ὁ Παῦλος, ὁ Ἀπόστολος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ διά θελήματος Θεοῦ, λέγει στήν Β΄ Ἐπιστολή του πρός Κορινθίους, τά ἐξῆς: «Τήν δέ αὐτήν ἀντιμισθίαν, ὡς τέκνοις λέγω, πλατύνθητε καί ὑμεῖς. Μή γίνεσθε ἑτεροζυγοῦντες ἀπίστοις· τίς γάρ μετοχή δικαιοσύνῃ καί ἀνομίᾳ; Τίς δέ κοινωνία φωτί πρός σκότος; Τίς δέ συμφώνησις Χριστῷ πρός Βελίαλ; Ἢ τίς μερίς πιστῷ μετά ἀπίστου; Τίς δέ συγκατάθεσις ναῷ Θεοῦ μετά εἰδώλων; Ὑμεῖς γάρ ναός Θεοῦ ἐστε ζῶντος, καθώς εἶπεν ὁ Θεός ὅτι ἐνοικήσω ἐν αὐτοῖς καί ἐμπεριπατήσω, καί ἔσομαι αὐτῶν Θεός, καί αὐτοί ἔσονταί μοι λαός. Διό ἐξέλθετε ἐκ μέσου αὐτῶν καί ἀφορίσθητε, λέγει Κύριος, καί ἀκαθάρτου μή ἅπτεσθε, κἀγώ εἰσδέξομαι ὑμᾶς, καί ἔσομαι ὑμῖν εἰς πατέρα, καί ὑμεῖς ἔσεσθέ μοι εἰς υἱούς καί θυγατέρας, λέγει Κύριος Παντοκράτωρ. Ταύτας οὖν ἔχοντες τάς ἐπαγγελίας, ἀδελφοί, καθαρίσωμεν ἑαυτούς ἀπό παντός μολυσμοῦ σαρκός καί πνεύματος, ἐπιτελοῦντες ἁγιωσύνην ἐν φόβῳ Θεοῦ» (Β΄ Κορ. 6, 13-18, 7, 1).

«Σᾶς ὁμιλῶ σάν παιδιά μου. Ἀνταποδώσετε λοιπόν τήν αὐτή ἀγάπη, κάνετε καί σεῖς τήν καρδιά σας πλατειά. Νά μήν λαμβάνετε ὡς συζύγους ἀπίστους, διότι αὐτή ἡ συζυγία εἶναι ἀταίριαστη. Διότι ποιά σχέσι ἔχει ἡ ἀρετή μέ τή φαυλότητα; Καί τί κοινό ἔχει τό φῶς μέ τό σκότος; Καί ποιά ἀρμονία μπορεῖ νά ὑπάρχη μεταξύ τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ Βελίαλ (τοῦ Σατανᾶ); Ἢ ποιά θέσι μπορεῖ νά ἔχει ὁ πιστός μαζί μέ τόν ἄπιστο; Καί πῶς μπορεῖ νά συνυπάρχη στόν ἴδιο τόπο ὁ ναός τοῦ Θεοῦ μέ τό ναό τῶν εἰδώλων; Ἐσεῖς δέ (ἐν ἀντιθέσει πρός τούς ἀπίστους, οἱ ὁποῖοι εἶναι ναός τῶν εἰδώλων, τῶν ψευδῶν θεῶν) εἶσθε ναός τοῦ ζωντανοῦ Θεοῦ, συμφώνως πρός τόν λόγο τοῦ Θεοῦ. Θά κατοικήσω ἀναμεσά τους καί θά περπατῶ ἀναμεσά τους, καί θά εἶμαι Θεός τους, καί αὐτοί θά εἶναι λαός μου. Γι’ αὐτό φύγετε ἀπ’ αὐτούς καί χωρισθῆτε, λέγει ὁ Κύριος καί ἀκάθαρτον μήν ἐγγίζετε, καί ἐγώ θ’ ἀνοίξω τίς ἀγκάλες μου νά σᾶς δεχθῶ. Καί θά εἶμαι μέ σᾶς πατέρας, καί σεῖς θά εἶσθε σέ μένα υἱοί καί θυγατέρες, λέγει ὁ Παντοκράτωρ Κύριος. Ἀφοῦ λοιπόν, ἀγαπητοί, πραγματοποιήθηκαν σέ μᾶς αὐτές οἱ ὑποσχέσεις, ἄς καθαρίσουμε τούς ἑαυτούς μας, ἀπό κάθε μολυσμό σώματος καί πνεύματος καί ἄς πραγματοποιοῦμε ἀγαθοσύνη μέ φόβο Θεοῦ». (Ἡ μετάφραση τοῦ κειμένου ἀπό τόν μακαριστό Ἱεραπόστολο Θεολόγο Νικόλαο Σωτηρόπουλο).

Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, μᾶς λέγει ξεκάθαρα ὅτι οἱ πιστοί Χριστιανοί εἶναι ναός τοῦ ζωντανοῦ Θεοῦ καί δέν μπορεῖ νά συνυπάρχει στόν ἴδιο τόπο ὁ ναός τοῦ Θεοῦ μέ τό ναό τῶν εἰδώλων. Ὅ­σοι ἔχουν γίνει μέλη τῆς Ἐκκλησίας μέ τό ἅγιο Μυστήριο τῆς Βάπτισης καί εἶναι μυρωμένοι μέ τό ἅγιο Χρίσμα, ἔχουν λάβει ἤδη τά χαρίσματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ἀποτελοῦν ναό τοῦ ζῶντα Θεοῦ.

Ὁ Κύριος κατοικεῖ -πλέον- καί «ἐμπερειπατεῖ» ἐντός τους. Ὡς μέλη τῆς Ἁγίας Ἐκκλησίας εἶναι «ναοί Θεοῦ ζῶντος». Διά τοῦτο, ἔχουν τήν ὑποχρέωση νά διατηροῦν τόν ἑαυτό τους καθαρό ἀπό κάθε ἁμαρτία:«ἐπιτελοῦντες ἁγιωσύνην ἐν φόβῳ Θεοῦ» (Β΄ Κορ. 7, 1), διότι ὁ Θεάνθρωπος ἦλθε νά ἀναζητήσει καί νά σώσει τόν ἁμαρτωλό ἄνθρωπο «ἦλθε γάρ ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου ζητῆσαι καί σῶσαι τό ἀπολωλός» (Λουκ. 19,10).

Ὁ προφητάναξ Δαυΐδ,ὁμολογεῖ ὅτι ὁ Κύριος τόν γλύτωσε ἀπό ὅλους τούς φόβους καί τοῦ χάρισε τό Θεῖο φόβο. Κι ἔτσι, μᾶς καλεῖ μέσω τοῦ ψαλμοῦ του νά πλησιάσουμε κοντά στόν Κύριο, πού μᾶς περιμένει, καί ὡς ὑπάκουα τέκνα, νά ἀνταποκριθοῦμε καί νά ἀκούσουμε τή διδαχή Του. Ὁ Κύριος, λέγει: “Παιδιά μου, θά σᾶς διδάξω τό φόβο τοῦ Θεοῦ, πού σημαίνει νά ἀγαπᾶτε, νά σέβεστε καί νά εὐλαβεῖστε τό Θεό. Αὐτός εἶναι ὁ ἀληθινός φόβος τοῦ Κυρίου, γιά νά ζήσετε ζωήν εὐτυχισμένη καλήν καί μακράν, ἄν θέλετε νά χαρεῖτε τή ζωή σας: «δεῦτε, τέκνα, ἀκούσατέ μου· φόβον Κυρίου διδάξω ὑμᾶς. Τίς ἐστιν ἄνθρωπος ὁ θέλων ζωήν, ἀγαπῶν ἡμέρας ἰδεῖν ἀγαθάς;» (Ψαλμ. 33, 12)”.

Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ρωτάει, μήπως δέν ξέρετε ὅτι εἶστε ναός τοῦ Θεοῦ, κατοικητήριο δικό Του, καί συνεπῶς τό Ἅγιο Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ κατοικεῖ σέ σᾶς; Δέν γνωρίζετε ὅτι εἶστε πράγματι πνευματικός ναός τοῦ Θεοῦ καί ὅτι τό πνεῦμα τοῦ Θεοῦ κατοικεῖ μέσα σας καί σᾶς ἑνώνει μεταξύ σας; Ἐάν κάποιος μέ τίς φιλονικίες, τίς διαιρέσεις καί τά ἄλλα κακά τῆς ἁμαρτίας καταστρέψει τό ναό τοῦ Θεοῦ, θά καταστρέψει αὐτόν ὁ Θεός. Διότι ὁ ναός τοῦ Θεοῦ εἶναι ἅγιος, εἶναι ἱερό ἀφιέρωμα στόν Θεό, καί ὁ ναός αὐτός εἶστε ἐσεῖς: «Οὐκ οἴδατε ὅτι ναός Θεοῦ ἐστε καί τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ οἰκεῖ ἐν ὑμῖν; εἴ τις τόν ναόν τοῦ Θεοῦ φθείρει, φθερεῖ τοῦτον ὁ Θεός· ὁ γάρ ναός τοῦ Θεοῦ ἅγιός ἐστιν, οἵτινές ἐστε ὑμεῖς» (Α΄ Κορ. 3, 16-17).

Ὁ ὀρθόδοξος πιστός ζεῖ μέσα στήν ἀπόλυτη ἐλευθερία τῆς χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Μπορεῖ τό σῶμα του νά ὑπόκειται σέ κινδύνους, ἀλλά τό πνεῦμα του παραμένει πάντοτε ἐλεύθερο. Ὁ πιστός ἐπιθυμεῖ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί ἀγωνίζεται νά ζεῖ, ὅπως ἔζησε ὁ Χριστός, ἐπειδή ἀκριβῶς αὐτή εἶναι ἡ κλήση του ἀπό τόν Θεό, καί αὐτή εἶναι ἡ ἁγιότητα. Ὁ Ἀπόστολος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ὁ Παῦλος, λέει, κανείς ἄς μή καυχᾶται γιά ἀνθρώπους, εἴτε διδασκάλους, εἴτε ἀρχηγούς. Διότι ὅλα εἶναι δικά σας, καί ὁ Παῦλος καί ὁ Ἀπολλώς καί ὁ Κηφᾶς καί ὁ κόσμος καί ἡ ζωή καί ὁ θάνατος καί τά παρόντα καί τά μέλλοντα, ὅλα εἶναι δικά σας.

Σεῖς δέ εἶστε τοῦ Χριστοῦ καί δέν ἀνήκετε εἰς κανένα ἄλλον εἰ μή μόνον στόν Χριστόν -ὥστε νά μή γίνεστε ἐσεῖς δοῦλοι ἀνθρώπων ἤ καί συστημάτων ξένων πρός τόν Χριστό- ὁ δέ Χριστός εἶναι ὁ μονογενής Υἱός τοῦ Θεοῦ:«ὥστε μηδείς καυχάσθω ἐν ἀνθρώποις· πάντα γάρ ὑμῶν ἐστιν, εἴτε Παῦλος εἴτε Ἀπολλώς εἴτε Κηφᾶς εἴτε κόσμος εἴτε ζωή εἴτε θάνατος εἴτε ἐνεστῶτα εἴτε μέλλοντα, πάντα ὑμῶν ἐστιν, ὑμεῖς δέ Χριστοῦ, Χριστός δέ Θεοῦ. πάντα ὑμῶν ἐστιν, ὑμεῖς δέ Χριστοῦ, Χριστός δέ Θεοῦ» (Α΄ Κορ. 3, 21-23).

Ἡ ὀρθόδοξη οἰκογένεια ποῦ ἀποτελεῖ τήν «κατ’ οἶκον Ἐκκλησία» τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ δέν μπορεῖ νά σωθεῖ ἐάν οἱ σύζυγοι δέν εἶναι καί οἱ δύο πιστοί ὀρθόδοξοι χριστιανοί, ἐάν πρῶτα δέν κατηχηθοῦν καί δέν ἀποκτήσουν συνείδησιν τῆς οὐσίας τῶν Μυστηρίων τῆς Ἁγίας Ἐκκλησίας. Ὁ μακαριστός π. Γεώργιος Καψάνης, Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου Ἁγίου Ὄρους, ἔγραφε ὅτι: (1) «Κάθε Μυστήριον τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι μία μετάβασις καί μία μεταμόρφωσις τοῦ παλαιοῦ κόσμου καί τῆς παλαιᾶς ζωῆς εἰς καινόν κόσμον καί καινήν ἐν Χριστῷ ζωήν, πού προσφέρεται ὡς δῶρον τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἰδιαιτέρως μέ τό Ἅγιον Βάπτισμα ὁ ἄνθρωπος ἀφήνει τόν παλαιόν κόσμον διά νά εἰσέλθῃ ὁριστικῶς εἰς τήν Βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καί μέ τήν Θείαν Εὐχαριστίαν ἑνοῦται διά τοῦ Χριστοῦ μέ τήν Ἁγίαν Τριάδα καί ὅλους τούς λελυτρωμένους πιστούς.

Χωρίς τήν Θείαν Εὐχαριστίαν δέν θά ὑπῆρχεν ἡ Ἐκκλησία, διότι οἱ πιστοί δέν θά ἠδύναντο νά ἑνωθοῦν μέ τόν Θεόν καί νά γίνουν ἕν νέον Θεανθρώπινον σῶμα. Αὐτό πού γίνεται εἰς τήν Θείαν Εὐχαριστίαν γίνεται καί εἰς τό Μυστήριον τοῦ Γάμου. Οἱ σύζυγοι ἑνοῦνται μέ τόν Χριστόν καί διά τοῦ Χριστοῦ μεταξύ των εἰς μίαν αἰωνίαν καί Θεανθρωπίνην ἕνωσιν. Ἀπό μίαν ἕνωσιν τοῦ παλαιοῦ, ἀρρωστημένου κόσμου μεταμορφοῦται εἰς μίαν ὑγιᾶ ἐν Χριστῷ ἕνωσιν μέσα εἰς τήν καινήν κτίσιν τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Ἁπλούστερον: Μέ τό Μυστήριον τοῦ Γάμου δέν ἑνοῦται μόνον ὁ γαμβρός καί ἡ νύμφη, ἀλλ᾿ ἐνοῦται μαζύ των καί ὁ Χριστός ἤ μᾶλλον ἀμφότεροι ἑνοῦνται ἐν τῷ Χριστῷ, ὁ ὁποῖος καθιστᾶ ἔτσι τήν ἕνωσίν των ἁγίαν, τελείαν, ὑγιᾶ, Θεανθρωπίνην. Ἐννοεῖται ὅτι διά νά εἶναι ὁ γάμος ἕν γεγονός μεταμορφώσεως εἰς τάς διαστάσεις τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, δέν ἀρκεῖ ἐκ μέρους τῶν μελλονύμφων τυπική παρακολούθησις τῆς ἱερολογίας τοῦ Γάμου χωρίς καμμίαν συνειδητήν συμμετοχήν εἰς τό τελούμενον Μυστήριον.

Μετά ἀπό μίαν συνειδητήν μετοχήν εἰς τό Μυστήριον ἱδρύεται ἕν νέον «σπίτι», μία μικρά Ἐκκλησία, ἕν μικρόν Βασίλειον τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ. Εἶναι χαρακτηριστικόν ὅτι τό Μυστήριον ἀρχίζει, ὅπως καί τά ἄλλα Μυστήρια, μέ τήν εὐλογίαν τῆς Ἁγίας Τριάδος: «Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος…». Ὅ,τι ἑνώνει τούς συζύγους δέν εἶναι μόνον ἡ φυσική ἕλξις τῶν δύο φύλων, ἡ κοινωνική σκοπιμότης κ.τ.λ. ἀλλά πρώτιστα ὅλων ὁ Χριστός. Εἰς τό νέον σπίτι δέν βασιλεύει αὐταρχικῶς ὁ ἀνήρ ἤ ἡ γυνή, ἀλλά ὁ Χριστός, διότι ἀμφότεροι θέλουν νά κάνουν τό θέλημα τοῦ Χριστοῦ καί ὄχι τό ἰδικόν των θέλημα. Μέ τήν ἵδρυσιν τῆς Χριστιανικῆς οἰκογενείας ἱδρύεται ἕν μικρόν Βασίλειον τοῦ Θεοῦ. Οἱ σύζυγοι κατά τήν ἱεροτελεστίαν στεφανοῦνται ὡς βασιλεῖς, ἐνῶ ψάλλεται τό «Κύριε ὁ Θεός ἡμῶν δόξῃ καί τιμῇ στεφάνωσον αὐτούς».

Εἶναι τόσον ἁγία ἡ Θεανθρωπίνη ἕνωσις τοῦ κατά Θεόν Γάμου, ὥστε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, τό στόμα τοῦ Χριστοῦ, παρομοιάζει τήν σχέσιν τῶν συζύγων μέ τήν σχέσιν τοῦ Χριστοῦ πρός τήν Ἐκκλησίαν. «Τό μυστήριον τοῦτο μέγα ἐστίν ἐγώ δέ λέγω εἰς Χριστόν καί εἰς τήν Ἐκκλησίαν» (Ἐφεσ. 5, 32).

Ἐννοεῖται ὅμως ὅτι διά νά εἶναι ὁ γάμος μία φανέρωσις καί μία ἀποκάλυψις τοῦ γάμου τοῦ Χριστοῦ μέ τήν Ἐκκλησίαν, πρέπει οἱ σύζυγοι συνεχῶς νά ξεπερνοῦν τόν παλαιόν ἄνθρωπον πού κρύβουν μέσα των, νά σταυρώνουν τόν ἐγωϊσμόν καί τά πάθη των καί νά ἀποκτοῦν εἰς βάθος τήν ἁγίαν ἀρετήν τῆς ταπεινοφροσύνης. Ἀπό τήν ἄποψιν αὐτήν ὁ Γάμος εἶναι μία συμμετοχή εἰς τόν θάνατον καί τήν ἀνάστασιν τοῦ Χριστοῦ. Κανείς δέν ἠμπορεῖ νά ζήσῃ τήν καινήν ἀναστημένην ζωήν τοῦ Χριστοῦ, ἐάν δέν σταυρωθῇ πρῶτα μαζί Του καί δέν θάψῃ τόν παλαιόν ἄνθρωπον. Οἱ δύο σύζυγοι βοηθοῦνται ἀμοιβαίως νά σταυρώσουν τόν παλαιόν ἄνθρωπον. Αὐτό εἶναι πολύ δύσκολον. Εἶναι ἕν εἶδος μαρτυρίου. Δέν εἶναι τυχαῖον ὅτι εἰς τήν ἀκολουθίαν τοῦ Γάμου ψάλλεται τό «Ἅγιοι Μάρτυρες, οἱ καλῶς ἀθλήσαντες καί στεφανωθέντες…», ἐνῶ γίνεται μία λιτανεία προηγουμένου τοῦ ἱερέως φέροντος τό ἱερόν Εὐαγγέλιον.

Ἡ λιτανεία αὐτή μᾶς ὑπενθυμίζει ὅτι ὁ Γάμος εἶναι μία συνεχής πορεία τῶν δύο συζύγων πρός τήν Βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, εἰς συνεχής ἀγών διά τήν κατάκτησιν τῆς ἁγιότητος. Ἡ πορεία αὐτή τῶν συζύγων θά γίνῃ προηγουμένου τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ Εὐαγγελίου διά τῆς μαρτυρικῆς ὁδοῦ τοῦ καθημερινοῦ ἀγῶνος τῶν συζύγων νά ἀπαρνοῦνται τόν κακόν ἑαυτόν των καί νά κάνουν τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, προσφερόμενοι εἰς τόν σύντροφον τῆς ζωῆς των».

Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, οἱ δωρεές τοῦ Θεοῦ πού δόθηκαν ἀπό τό Μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος καί ἡ Χάρη πού πῆρε ὁ πιστός ἀπό τό ἅγιο Χρίσμα, ὥστε νά μή ἁμαρτάνει, παραμένουν ἀνενέργητες δίχως τή δική του ἐνσυνείδητη καί ἄοκνη προσπάθεια γιά τήν κάθαρση τοῦ ἑαυτοῦ του με τή συμμετοχή στά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας καί τόν συνεχή ἀγώνα του γιά τήν ἁγιότητα. Διότι ἡ ἐπίγεια ζωή εἶναι γεμάτη ἀπό παγίδες, πειρασμούς καί πολλές θλίψεις. Γι’ αὐτό χρειάζεται προσοχή καί ἐγρήγορση στόν πνευματικό μας ἀγώνα γιά νά καθαρίσουμε τήν ψυχή μας ἀπό τά πάθη.

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Εὐαγγελιστής καί Θεολόγος μᾶς λέγει ἀδέλφια μου, ὅτι τά ἐνάρετα παιδιά τοῦ Θεοῦ δέν συμβιβάζονται μέ τήν ἁμαρτία. Καθένας, ὁ ὁποῖος ἁμαρτάνει, δουλεύει δηλαδή στήν ἁμαρτία καταφρονώντας τό νόμο τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, διότι δέν εἶδε μέ τά μάτια τῆς Πίστεως καί δέν γνώρισε τόν Κύριο ὡς Θεό καί λυτρωτή του. Ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης μᾶς ἀποκαλεῖ ὡς παιδάκια του, καί μᾶς καθιστᾶ πολύ προσεκτικούς λέγοντας: ἄς μή σᾶς πλανᾶ κανείς καί σᾶς ἐξαπατᾶ μέ παραπλανητικές καί δόλιες διδασκαλίες. Ὅποιος πράττει τό ἀγαθό, εἶναι ἀγαθός, ὅπως ἐπίσης ἐκεῖνος πού τηρεῖ δικαιοσύνη καί ἔχει βίο ἐνάρετο, εἶναι δίκαιος, ὅπως καί ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός εἶναι ἀγαθός καί δίκαιος.

Ὅποιος ἐπιμένει στήν ἁμαρτία, εἶναι ἀπό τό Διάβολο καί εἶναι παιδί τοῦ Διαβόλου, διότι ὁ Διάβολος εἶναι ὁ πρῶτος πού ἁμάρτησε καί διά αὐτό εἶναι ὁ πατέρας τῆς ἁμαρτίας καί τῶν ἀσεβῶν ἁμαρτωλῶν. Γι’ αὐτό φανερώθηκε ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, γιά νά καταλύσει καί διαλύσει ἐντελῶς τά ἔργα τοῦ Διαβόλου. Καθένας, ὁ ὁποῖος ἔχει γεννηθεῖἀπ’ τόν Θεό, δέν ζεῖ τή ζωή τῆς ἁμαρτίας, διότι ὅποιος εἶναι τέκνο δικό Του μένει σ’ Αὐτόν πού ἔχει δώσει ὁριστικῶς τήν θέληση καί τήν ἀρετή του, καί εἶναι ἠθικῶς ἀδύνατον νά ἁμαρτάνει, ἐπειδή ἔχει ἀναγεννηθεῖ, ἔχει ἀποκτήσει τό καθ’ ὁμοίωσιν Θεοῦ.

Πράγματι, ὅ,τι ἔχει γεννηθεῖ ἀπό τόν Θεό δέν δύναται νά ζεῖ ἁμαρτωλή ζωή καί μέ αὐτό τόν ἁπλό τρόπο διακρίνονται τά παιδιά τοῦ Θεοῦ ἀπ’ τά παιδιά τοῦ Διαβόλου. Καθένας πού δέν ἀσκεῖ τήν ἀρετή, δέν εἶναι παιδί τοῦ Θεοῦ. Μάλιστα αὐτός εἶναι πού δέν ἀγαπᾶ τόν ἀδελφό του. Καθένας ὀρθόδοξος πιστός δηλαδή πού δέν ζεῖ βίο ἐνάρετο, δέν εἶναι ἀπό τόν Θεό, δέν ἔχει πατέρα τόν Ἅγιο Τριαδικό Θεό. Ὅπως ἐπίσης καί ἐκεῖνος πού δέν ἀγαπᾶ τόν ἀδελφό του ὡς ἑαυτόν. Στήν Καινή Διαθήκη αὐτή εἶναι ἡ θεμελιώδης καί σπουδαιότερη ἐντολή, τήν ὁποία ἔχετε ἀκούσει ὡς παραγγελία, ἀπό τήν ἀρχή πού ἐπισπεύσατε στόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό, νά ἀγαπάμε ἀλλήλους, νά ἔχουμε ἀγάπη μεταξύ μας:«Πᾶς ὁ ἁμαρτάνων οὐχ ἑώρακεν αὐτόν οὐδέ ἔγνωκεν αὐτόν. Τεκνία, μηδείς πλανάτω ὑμᾶς· ὁ ποιῶν τήν δικαιοσύνην δίκαιός ἐστι, καθώς ἐκεῖνος δίκαιός ἐστιν· ὁ ποιῶν τήν ἁμαρτίαν ἐκ τοῦ διαβόλου ἐστίν, ὅτι ἀπ᾿ ἀρχῆς ὁ διάβολος ἁμαρτάνει. Εἰς τοῦτο ἐφανερώθη ὁ υἱός τοῦ Θεοῦ ἵνα λύσῃ τά ἔργα τοῦ διαβόλου. Πᾶς ὁ γεγεννημένος ἐκ τοῦ Θεοῦ ἁμαρτίαν οὐ ποιεῖ, ὅτι σπέρμα αὐτοῦ ἐν αὐτῷ μένει· καί οὐ δύναται ἁμαρτάνειν, ὅτι ἐκ τοῦ Θεοῦ γεγέννηται. ἐν τούτῳ φανερά ἐστι τά τέκνα τοῦ Θεοῦ καί τά τέκνα τοῦ διαβόλου. πᾶς ὁ μή ποιῶν δικαιοσύνην οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ Θεοῦ, καί ὁ μή ἀγαπῶν τόν ἀδελφόν αὐτοῦ» (Α΄ Ἰωάν. 3, 7-10).

Ὅ­ταν ἡ ἑνότητα μέ τόν Χριστό ἐντός τῆς ᾽Εκκλησίας ἀποτελεῖ τήν ἑνότητα μέ τήν πηγή τῆς μόνης Ἀλήθειας καί τήν προοπτική τοῦ κάθε ὀρθόδοξου πιστοῦ, αὐτό δέν μπορεῖ νά γίνει πραγματικότητα δίχως τίς βασικές προϋποθέσεις: τό φόβο τοῦ Θεοῦ, τή μετάνοια καί συγχωρητικότητα, τήν ἀδιάλειπτη προσευχή, τήν ταπείνωση καί τήν ἀγάπη. Ὁ Κύριος εἶπε στούς μαθητές: “Αὐτό πού σᾶς λέγω ἰδιαιτέρως, νά τό πεῖτε δημοσίως, καί αὐτό πού ἀκούετε στό αὐτί νά τό κηρύξετε ἀπό τά δώματα. Νά μή φοβηθεῖτε ἀπό αὐτούς πού σκοτώνουν τό σῶμα, ἀλλά δέν μποροῦν νά σκοτώσουν τήν ψυχή. Μή φοβηθεῖτε καθόλου τούς συκοφάντες, διότι δέν ὑπάρχει τίποτε σκεπασμένο πού δέν θά ξεσκεπασθεῖ, καί κρυφό, πού δέν θά γίνει γνωστό, ἐπειδή ἡ ἀλήθεια θά διαλάμψει καί ἡ συκοφαντία θά διαλυθεῖ. Νά φοβηθεῖτε δέ μᾶλλον ἐκεῖνον, πού μπορεῖ καί σῶμα καί ψυχή νά καταδικάσει σέ ὄλεθρο μέσα στή γέεννα, δηλαδή αἰωνίως στήν Κόλαση”. «Μή οὖν φοβηθῆτε αὐτούς· οὐδέν γάρ ἐστι κεκαλυμμένον ὃ οὐκ ἀποκαλυφθήσεται, καί κρυπτόν ὃ οὐ γνωσθήσεται· ὃ λέγω ὑμῖν ἐν τῇ σκοτίᾳ, εἴπατε ἐν τῷ φωτί, καί ὃ εἰς τό οὖς ἀκούετε, κηρύξατε ἐπί τῶν δωμάτων. Μή φοβηθῆτε ἀπό τῶν ἀποκτεννόντων τό σῶμα, τήν δέ ψυχήν μή δυναμένων ἀποκτεῖναι· φοβήθητε δέ μᾶλλον τόν δυνάμενον καί ψυχήν καί σῶμα ἀπολέσαι ἐν γεέννῃ» (Ματθ. 10, 26-28).

Ὁ Ἅγιος Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ ἀναφέρει ὅτι ὁ σκοπός τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ ἀπόκτησις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, καθώς ἡ θεϊκή χάρις κατοικεῖμέσα στά βάθη τῆς ὑπάρξεώς μας, δηλαδή στήν καρδιά μας: «οὐδέ ἐροῦσιν ἰδού ὧδε ἤ ἰδού ἐκεῖ· ἰδού γάρ ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντός ὑμῶν ἐστιν» (Λουκ. 17, 21). Ὁ Κύριος μέ τή φράση «Βασιλεία τοῦ Θεοῦ» ἐννοεῖ τή Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αὐτή ἡ βασιλεία βρίσκεται τώρα μέσα μας, μᾶς θερμαίνει, μᾶς φωτίζει, εὐχαριστεῖ τίς αἰσθήσεις μας καί γεμίζει μέ ἀγαλλίαση τήν καρδιά μας.

Διότι ἡ ἐπίγειος βασιλεία τοῦ Χριστοῦ δέν εἶναι ὑπόθεσις φαγητῶν καί ποτῶν, ἀλλά δικαιοσύνη καί εἰρήνη καί χαρά, τήν ὁποίαν δωρίζει τό Ἅγιον Πνεῦμα. Ἡ τωρινή μας κατάσταση μοιάζει μέ αὐτή γιά τήν ὁποία ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, λέει: «οὐ γάρ ἐστιν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ βρῶσις καί πόσις, ἀλλά δικαιοσύνη καί εἰρήνη καί χαρά ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ» ( Ρωμ . 14, 17). Ἡ πίστη μας δέν στηρίζεται πάνω σέ λόγια ἀνθρώπινης σοφίας, καί ὁ λόγος μου καί τό κήρυγμά μου -λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος- δέν ἦταν βασισμένο στούς πειστικούς λόγους αὐτής τῆς σοφίας, ἀλλά μέ ἀπόδειξη Πνεύματος καί δυνάμεως: «καί ὁ λόγος μου καί τό κήρυγμά μου οὐκ ἐν πειθοῖς ἀνθρωπίνης σοφίας λόγοις, ἀλλ᾿ ἐν ἀποδείξει Πνεύματος καί δυνάμεως» (Α΄ Κορ . 2, 4).

Πάνω ἀπ’ ὅλα ὁ Θεός ζητᾶ μιά καρδιά γεμάτη πίστη καί ἀγάπη. Ἐκεῖ, εἶναι ὁ θρόνος στόν ὁποῖο ἀρέσκεται νά κάθεται καί ἐκεῖ ἐμφανίζεται, μέσα στήν πληρότητα τῆς δόξης του. «Υἱέ μου, δός μοι σήν καρδίαν» (Παροιμ. 23, 26) (2), καί τά ὑπόλοιπα θά σοῦ τά δώσω ἐγώ πολλαπλάσια. Ἡ καρδιά τοῦ ἀνθρώπου μπορεῖ νά χωρέσει τή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν, γι’ αὐτό λέγει ὁ Κύριος εἰς τούς μαθητάς του:«ζητεῖτε δέ πρῶτον τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καί τήν δικαιοσύνην αὐτοῦ, καί ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν» (Ματθ. 6, 33), γι’ αὐτό πρῶτα νά ζητεῖτε, γιά νά λάβετε τή βασιλεία καί τή δόξα πού δίνει ὁ Θεός, καί ὅλα αὐτά τά ἐπίγεια ἀγαθά θά σᾶς δοθοῦν ἐπιπροσθέτως. Γνωρίζει δέ, ὁ πατέρας σας ὁ οὐράνιος ὅτι ἔχετε ἀνάγκη ἀπό ὅλα αὐτά: «οἶδε γάρ ὁ πατήρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος ὅτι χρῄζετε τούτων ἁπάντων» (Ματθ. 6, 32).

Ἀρκεῖ νά μποροῦμε νά ἀγαπᾶμε τόν Οὐράνιο Πατέρα μας, ἀληθινά, σάν παιδιά του, καί νά προσευχόμαστε γιά τήν ἀπόκτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος: «Βασιλεῦ οὐράνιε, Παράκλητε, τό Πνεῦμα τῆς ἀληθείας, ὁ πανταχοῦ παρών, καί τά πάντα πληρῶν, ὁ θησαυρός τῶν ἀγαθῶν, καί ζωῆς χορηγός, ἐλθέ καί σκήνωσον ἐν ἡμῖν, καί καθάρισον ἡμᾶς ἀπό πάσης κηλῖδος, καί σῶσον, Ἀγαθέ, τάς ψυχάς ἡμῶν».

Ὁ Ἅγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς, ἐπίσκοπος Ἀχρίδος ἀναφέρεται στή «φυλακή τῆς Καρδίας», μέ τούς στίχους τοῦ Δαυΐδ τοῦ ψαλμωδοῦ: (3) «Καρδίαν καθαράν κτίσον ἐν ἐμοί, ὁ Θεός, καί Πνεῦμα εὐθές ἐγκαίνισον ἐν τοῖς ἐγκάτοις μου. Μή ἀποῤῥίψῃς με ἀπό τοῦ προσώπου σου καί τό Πνεῦμά σου τό ἅγιον μή ἀντανέλῃς ἀπ᾿ ἐμοῦ· ἀπόδος μοι τήν ἀγαλλίασιν τοῦ σωτηρίου σου καί πνεύματι ἡγεμονικῷ στήριξόν με. Διδάξω ἀνόμους τάς ὁδούς σου, καί ἀσεβεῖς ἐπί σέ ἐπιστρέψουσι» (Ψαλμ. 50, 12-14).

«Πάσῃ φυλακῇ τήρει σήν καρδίαν, ἐκ γάρ τούτων ἔξοδοι ζωῆς». “Μέ κάθε προσοχή καί ἐπαγρύπνηση φύλαττε τήν καρδίαν σου, διότι ἀπό τό περιεχόμενό της ἀναβλύζουν τρόποι ζωῆς ” (Παροιμ. 4, 23).

Στήν καρδιά εἶναι ἡ θέλησις, στήν καρδιά εἶναι ἡ ἀγάπη, στήν καρδιά εἶναι ἡ κατανόησις, στήν καρδιά εἶναι τό πρόσωπο τῆς Παναγίας καί Θείας Τριάδος.

Ἡ καρδιά εἶναι ὁ οἶκος τοῦ Πατρός, τό ἱερόν τοῦ Υἱοῦ καί τό ἐργαστήριον τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὁ Θεός θέλει τήν καρδιά: «Υἱέ μου, δός μοι σήν καρδίαν». Δός μου ἔξ ὁλοκλήρου, παιδί μου, τήν καρδιά σου, καί τά μάτια σου ἄς προσέχουν, ὥστενά γνωρίζεις καί νά βαδίζεις τούς δικούς μου δρόμους. «δός μοι, υἱέ, σήν καρδίαν, οἱ δέ σοί ὀφθαλμοί ἐμάς ὁδούς τηρείτωσαν·» (Παροιμ. 23, 26).

“Ἄς ἀναποδογυρίσουν τά βουνά, ἄς στεγνώσουν οἱ θάλασσες, ἄς σέ ἀφήσουν καί ἐγκαταλείψουν οἱ φίλοι σου, ἄς χαθῆ ὁ πλούτος σου, ἄς φαγωθῆ τό σώμα σου ἀπό σκουλήκια, ἄς σέ περιλούση ὁ κόσμος μέ ὅλες τίς κοροϊδίες πού ἔχει, μή φοβάσαι, μόνον φύλαξε τήν καρδιά σου, φύλαξε καί ἑνωσέ την μέ τόν Κύριο καί δώσε την στόν Κύριο. Ἀπό τήν καρδιά προέρχεται ζωή· ἀπό ποῦ ἡ ζωή στήν καρδιά θά προέλθη, ἄν ἡ πνοή τοῦ Κυρίου καί ἡ Πηγή τῆς Ζωής, ὁ Θεός, δέν κατοικεῖ σέ αὐτήν; Ὁ ἀγαθός ἄνθρωπος ἀπό τό ἀγαθό ἀπόθεμα βγάζει πάντοτε ἀγαθούς λόγους ἀπό τόν ἀγαθό θησαυρό τῆς καρδίας του. Καί ὁ πονηρός καί κακός ἄνθρωπος ἀπό τό κακό ἀπόθεμα βγάζει πονηρά καί βλάσφημα λόγια ἀπό τόν φαύλο θησαυρό: «Ὁ ἀγαθός ἄνθρωπος ἐκ τοῦ ἀγαθοῦ θησαυροῦ ἐκβάλλει ἀγαθά, καί ὁ πονηρός ἄνθρωπος ἐκ τοῦ πονηροῦ θησαυροῦ ἐκβάλλει πονηρά» (Ματθ. 12, 35).

Αὐτοί εἶναι οἱ λόγοι τοῦ Κυρίου, ὁ Ὁποῖος πληροῖ τόν θησαυρό τῆς καρδιάς σου μέ τά πλούτη Του. Τί εἶναι αὐτός «ὁ ἀγαθός ἄνθρωπος»; Εἶναι ὁ ἀγαθός θησαυρός τῆς καρδιάς. Καί τί εἶναι «ὁ πονηρός ἄνθρωπος»; Εἶναι ὁ πονηρός θησαυρός τῆς καρδιάς, διότι ἀπό τήν καρδιά βγαίνουν ἁμαρτωλές σκέψεις καί ἐπιθυμίες:«ἐκ γάρ τῆς καρδίας ἐξέρχονται διαλογισμοί πονηροί, φόνοι, μοιχεῖαι, πορνεῖαι, κλοπαί, ψευδομαρτυρίαι, βλασφημίαι» (Ματθ. 15, 19).

Καί ἀπό τήν ἀγαθή καρδιά ἐκπορεύονται ἡ ἀγάπη, ἡ χαρά, ἡ εἰρήνη, ἡ μακροθυμία, ἡ χρηστότητα, ἡ ἀγαθοσύνη, ἡ πίστη, ἡ πραότητα, καί ἡ ἐγκράτεια. Ἐναντίον αὐτῶν δέν ὑπάρχει νόμος:«ὁ δέ καρπός τοῦ Πνεύματός ἐστιν ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθωσύνη, πίστις, πρᾳότης, ἐγκράτεια· κατά τῶν τοιούτων οὐκ ἔστι νόμος» (Γαλ. 5, 22-23).

Βλέπεις τί μεγάλος ἀποθηκευτικός χῶρος εἶναι ἡ καρδιά τοῦ ἀνθρώπου; Βλέπεις πόσα μποροῦν νά προσαρμοσθοῦν στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου;

Ὦ αδελφέ, ὁ Θεός, τό Ἅγιον Πνεῦμα τό Ἴδιο, ὅταν Τό παρακαλεῖς, μπορεῖ νά χωρέσει στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου. Ὄχι μόνον μπορεῖ, ἀλλά καί θέλει. Περιμένει μόνον ἐσένα νά προετοιμάσεις τήν καρδιά σου γι’ Αὐτόν. Νά τήν μετατρέψεις σέ Ἱερό Ναό, διότι ὁ Θεός, τό Ἅγιον Πνεῦμα μόνον σέ Ἱερό Ναό κατοικεῖ…

Ὅπως ὁ ὄφις προστατεύει τήν κεφαλή του, ἔτσι καί σύ, υἱέ, φύλαξε τήν καρδιά σου. Πάνω ἀπ’ ὅλα πού φυλάσσονται, υἱέ, φύλαξε τήν καρδιά σου! Διότι στήν καρδιά εἰσέρχεται ζωή καί ἀπό αὐτήνἐξέρχεται ζωή, ζωή πού προέρχεται ἀπό τόν Ζώντα Θεό.

«Ὦ Ζωοδότα Κύριε, βοήθησέ μας νά φυλάξουμε τίς καρδιές μας γιά Σένα, γιά Σένα τόν Κύριο!».

Ὁ Ἅγιος Νικόλαος Βελιμίροβιτς, λέγει ἀκόμη ὅτι ἐμεῖς οἱ ὀρθόδοξοι, λάβαμε, ὄχι τό πνεῦμα τοῦ κόσμου, ἀλλά τό πνεῦμα πού προέρχεται ἀπό τόν Θεό, γιά νά γνωρίσουμε ἐκεῖνα πού μᾶς χάρισε ὁ Θεός:(4) «ἡμεῖς δέ οὐ τό Πνεῦμα τοῦ κόσμου ἐλάβομεν, ἀλλά τό Πνεῦμα τό ἐκ τοῦ Θεοῦ, ἵνα εἰδῶμεν τά ὑπό τοῦ Θεοῦ χαρισθέντα ἡμῖν» (Α’ Κορινθ. 2, 12).

“Ἀδελφοί, τό πνεῦμα αὐτοῦ τοῦ κόσμου εἶναι τό πνεῦμα τῆς ὑπερηφάνειας καί τῆς σκληρότητας, ἐνῶτό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ εἶναι τό Πνεῦμα τῆς πραότητας καί τῆς εὐγένειας. Ὁ Ἀπόστολος τοῦ Θεοῦ βεβαιώνει πώς ὅσοι ἀκολουθοῦν τόν Χριστό δέν ἔλαβαν τό πνεῦμα τοῦ κόσμου τοῦτου, ἀλλά τό Πνεῦμα τό ἐκ τοῦ Θεοῦ, πού ἐκχέεται ἀπό τόν Θεό Πατέρα, ὡς ἄρωμα ἀνθέων «ἡδύπνοο», ὡς εὐωδία εὐωχίας, καθιστώντας τή ρωμαλέα, φωτεινή, εἰρηνική, εὐγνώμονα καί χαρίεσσα.

Οἱ ἄνθρωποι εἶναι ἐκ φύσεως πράοι καί εὐγενικοί. Γράφει ὁ Τερτυλλιανός: «Ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἀπό τή φύση της χριστιανική», ἀλλά ὅμως γίνεται εὐερέθιστη καί ὀργίζεται ἀπό τό πνεῦμα τοῦκόσμου τοῦτου.

Τό πνεῦμα τοῦ κόσμου φτιάχνει λύκους ἀπό πρόβατα, ἐνῶ τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, ἀντιθέτως, φτιάχνει πρόβατα ἀπό λύκους.

Ὁ Ἀπόστολος προσθέτει ὅτι λάβαμε τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ,«ἵνα εἰδῶμεν τά ὑπό τοῦΘεοῦ χαρισθέντα ἡμῖν» (Α’ Κορινθ. 2,12), ὥστε νά διακρίνουμε τι εἶναι ἐντός μας ἀπό τόν Θεό καί τι δέν εἶναι ἀπό Αὐτόν καί νά αἰσθανθοῦμε τήν γλυκύτητα πού ἀπ’ Αὐτόν προέρχεται καί τήν πικρή γεύση ἐκεῖνου πού δέν προέρχεται ἀπό τόν Θεό, ἀλλά ἀπ’ τό πνεῦμα τοῦ κόσμου τοῦτου.

Ὅσο ὁ ἄνθρωπος παραμένει ἔξω ἀπό τή φύση του ἤ καί χαμηλότερα ἀπό τή φύση του, ἀντιλαμβάνεται τήν πικρία ὡς γλυκύτητα καί τή γλυκύτηταὡς πικρία. Ἀλλ’ ὅταν ἐπιστρέφει διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στήν ἀληθινή φύση του, τότε διακρίνει τή γλύκα ὡςγλυκύτητα καί τήν πίκρα ὡςπικρία.

Ποιός μπορεῖ νά ἐπιστρέφει τόν ἄνθρωπο στόν Θεό; Ποιός μπορεῖ νά τόν θεραπεύσει ἀπό τή δηλητηριώδη καί ἐφάμαρτη πικρία; Ποιός μπορεῖ νά τόν διδάξει νά διακρίνει διά τῆς ἐμπειρίας τή γλυκύτητα ἀπό τήν πικρία;

Οὐδείς ἄλλος, παρεκτός τό Πνεῦμα τό ἐκ τοῦ Θεοῦ.

Ἐπομένως, ἄς προσευχηθοῦμε, ἀδέλφια μου, στόν Θεό νά καταπέμψει σ’ ἐμᾶς τό Ἅγιο Πνεῦμα, ὅπως τό ἔστειλε στούς Ἀποστόλους Του καί στούς ἁγίους.

Ὅταν τό Ἅγιο Πνεῦμα εἰσέλθει σ’ ἐμᾶς, τότε ἔχει ἔλθει σ’ ἐμᾶς ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ στήν ὁποία βρίσκεται κάθε γλυκύτητα, ἀγαθοσύνη, φαιδρότης, φῶς, λεπτότητα καί Χάρις.

Ὦ! Παράκλητε, τό Πνεῦμα τῆς λεπτότητος καί τῆς πραότητος, ἔλα καί σκήνωσε μέσα μας.

Σοί πρέπει πάσα δόξα καί εὐχαριστία, τιμή καί προσκύνησις εἰς τούς αἰώνας τῶν αἰώνων”.

«Ὦ Ζωοδότα Κύριε, βοήθησέ μας νά φυλάξουμε τίς καρδιές μας γιά Σένα, ὅπως ἀκριβῶς ἔκανε ὁ ἅγιος Γέροντάς μας, π. Νικόλαος, γιά Σένα τόν Κύριο!».

«Αἰωνία ἡ μνήμη» τοῦ ἁγίου πνευματικοῦ μας πατρός Νικολάου Μανώλη.

Ἀμήν, γένοιτο!

• 1. Ὁ Γάμος ὡς Μυστήριον, τοῦ Πανοσιολογιωτάτου Ἀρχιμανδρίτου π. Γεωργίου, Καθηγουμένου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίου Γρηγορίου Ἁγίου Ὄρους. Περιοδικό «Ἐφημέριος» Ἀπρίλιος 2003. http://users.uoa.gr/
• 2. Παροιμίαι Σολομῶντος υἱοῦ Δαυίδ, ὃς ἐβασίλευσεν ἐν Ἰσραήλ, http://www.imgap.gr/
• 3. Ἁγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, «Ὁ Πρόλογος τῆς Ἀχρίδας», (Ιούνιος), Ἐκδ. Ἄθως. https://iconandlight.wordpress.com/
• 4. Ἀπό τό βιβλίο τοῦ Ἁγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, Ὁ Πρόλογος τῆς Ἀχρίδος, Μάιος, Ὁμιλία γιά τό πνεύμα τοῦ κόσμου και το Πνεύμα τοῦ Θεοῦ. https://iconandlight.wordpress.com/

Κάνε ἐγγραφή στό νέο κανάλι τῆς Κατάνυξης τοῦ Youtube πατώντας ἐδῶ: https://bit.ly/2WldGra