Επιμέλεια σύνταξης: katanixi.gr

Κάνε ἐγγραφή στό νέο μας κανάλι You Tube πατώντας ἐδῶ: https://bit.ly/2DDpQ7Q

Ο νους με θλίψη πολύ, νοσταλγεί τα αντιπέρα παράλια της Μικρασιατικής ακτής, το χωριό Αλάτσατα

Λάβαμε προς δημοσίευση στην ηλεκτρονική μας διεύθυνση infokatanixis@gmail.com από φίλο αναγνώστη μας είκοσι εννέα φωτογραφίες από τον Ιερό Ναό της Παναγίας της Αλατσατιανής μαζί με το ακόλουθο κείμενο:

“Ο νους με θλίψη πολύ, νοσταλγεί τα αντιπέρα παράλια της Μικρασιατικής ακτής, το χωριό Αλάτσατα όπου και η σκλάβα “Αλατσατιανή Παναγιά” της πατρίδας εμάς των απογόνων Μικρασιατών, όπως την αποκαλούσαν οι πρόγονοί μας”.

Σχετικά με τη συγκινητική και συγκλονιστική ιστορία αυτού του Ιερού Ναού, παρουσιάζουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το άρθρο που δημοσιεύθηκε στο διαδίκτυο με τίτλο “Ημέρα μνήμης για την Παναγία την Αλατσατιανή” από τον Σύλλογο Αλατσατιανών Ν. Ηρακλείου.

Στο τέλος του άρθρου παραθέτουμε τις φωτογραφίες από τον Ιερό Ναό της Παναγίας της Αλατσατιανής που λάβαμε στην ηλεκτρονική μας διεύθυνση.

«Ημέρα μνήμης για την Παναγία την Αλατσατιανή» (Αποσπάσματα)

Κτίσιμο του Ιερού Ναού

Η εκκλησία της Παναγίας των Αλατσάτων λοιπόν με την σημερινή της μορφή μαθαίνομε πως χτίστηκε το έτος 1833 από τον μάστορα Ευστρ. Καλλονάρη, εμπειροτέχνη αρχιτέκτονα, ο οποίος στις Κυκλάδες και στην περιοχή της Σμύρνης, είχε χτίσει κι άλλους ναούς εκτός από την Παναγία της Τήνου, όπως τη Βαγγελίστρα του Τσεσμέ, τη Παναγιά της Κάτω Παναγιάς, τη Παναγιά τη Βουρλιώτισσα κ.α. Αντικατέστησε άλλον μικρότερο που βρισκόταν ανάμεσα στους οικισμούς του Πάνω και του Κάτω χωριού, που είχε ανεγερθεί ήδη από το έτος 1803-1804 ανάμεσα τους. Ο λόγος ήταν ότι δεν επαρκούσε για την εξυπηρέτηση των πιστών, καθώς «πρίν περάσουν τριάντα χρόνια τα δυο χωριά, που επεκτείνονταν με πόλο έλξεως τον ναό, είχαν ενωθεί».

 Όλα τα μάρμαρα του ναού είναι τηνιακά, όπως μαθαίνουμε από τον πατριώτη Φ. Κλεάνθη. Φορτώθηκαν με τη φροντίδα του Ευστρ. Καλονάρη, του Ιωάν. Χαλεπά και του Μάρκ. Λαμπαδίτη στην Τήνο και παραλήφθηκαν στον όρμο της Αγριλιάς, επίνειο των Αλατσάτων, μας πληροφορούν οι ερευνητές Γ. Ξανθάκης – Π. Φυκάρης.

Μαρμάρινο μοναδικό τέμπλο, θρύλοι και παραδόσεις

Περίφημο και μοναδικό το μαρμάρινο τέμπλο, σε ρυθμό μπαρόκ με νεοκλασικίζοντα στοιχεία, φέρει μοναδικές πτυχώσεις και φιλοτεχνήθηκε σε τηνιακό μάρμαρο το 1874, 40 χρόνια μετά την ανέγερση του ναού από τον γνωστό καλλιτέχνη Ιωάννη Χαλεπά, πατέρα του φημισμένου Τήνιου γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά.

Στο βόρειο τμήμα του περιβόλου είχαν κτίσθη διάφορα κοινοτικά κτίρια, όπως το διώροφο κτίσμα που εχρησιμοποιείτο για τα γραφεία της Δημογεροντίας των Αλατσάτων, το επιτροπείο, χώρος για την φιλοξενία του μητροπολίτη όταν ερχόνταν στ΄Αλάτσατα, περίτεχνο καμπαναριό απομίμηση τσ΄Αγιάς Φωτεινής τσή Σμύρνης, και η Σχολή των Αλατσάτων.

Το κτίσιμο της Παναγίας της Αλατσατιανής, καθώς ήταν επιβλητική και περίτεχνη, εντυπωσίασε ιδιαίτερα τους γνωστούς για το έντονο θρησκευτικό τους συναίσθημα Αλατσατιανούς, γι αυτό και συνδέθηκε με θρύλους και παραδόσεις, που ακόμα μέχρι σήμερα, συντροφεύουν την ιστορία της.

Λεηλασία του ναού και μετατροπή σε Τζαμί

Μετά το 22 με την εκκένωση της πόλης από τους ντόπιους άρχισε η λεηλασία του ναού. Οι φορητές εικόνες, πουλήθηκαν άλλες εικόνες καταστράφηκαν και όσες υπήρχαν πάνω στο μαρμάρινο τέμπλο καλύφθηκαν με έντονα χρώματα, κόκκινα, πράσινα και λουλακιά. Τα μαρμάρινα εικονοστάσια και οι κολώνες του κυρίως ναού βάφτηκαν με πράσινες και γκρίζες μπογιές ενώ τα χριστιανικά σύμβολα ασβεστώθηκαν (σταυροί, χριστογράμματα) στο τέμπλο για να μην φαίνονται, ενώ οι μορφές των Αγίων έμειναν χωρίς πρόσωπο ή μάτια. Η μισαλλοδοξία, ο φανατισμός και η βαρβαρότητα της γείτονος σε όλο της το μεγαλείο!

Το 1938 μετατρέπεται σε Τζαμί, δεδομένου ότι η πόλη εποικίστηκε από πρόσφυγες μουσουλμάνους από την Κρήτη, την Ανατ. Μακεδονία και τα Βαλκάνια, αφού οι δύο άλλες ενοριακές εκκλησίες της πόλης (Αγ. Τριάδα και Άγ. Κων/νο) έγιναν στάχτη από τους βομβαρδισμούς των Τούρκων. Μέσα το ιερό είχαν χωρίσει σε τρία μέρη μας πληροφορεί ο πατριώτης Θεοφ. Μαρινάκης. Στο ένα έπλεναν τα πόδια τους, για να προσέλθουν ανυπόδητοι για προσευχή στο κυρίως χώρο, τό μεσαίο όπου ηταν η αγία τράπεζα χρησιμοποιούσαν για την πλύση των νεκρών και το τρίτο εχρησιμοποιούσαν ως ουρητήρια.

Στο νότιο τοίχο του ναού δημιούργησαν το μιχράμπ (το μουσουλμανικό ιερό). Κατεδάφισαν τα παραπάνω κτίρια που υπήρχαν στον περίβολο και δημιούργησαν στο δυτικό περίστωο αγορά με μικρομάγαζα και άλλα πρόχειρα παραπήγματα που από τα ενοίκια τους συντηρούσαν το τζαμί. Το 1953 προσέθεσαν στη βορειοδυτική γωνία του ναού ένα μιναρέ.

Ανακήρυξη του ιερού ναού σε ιστορικό μνημείο

Το 2010 η Τουρκία προφανώς για λόγους οικονομικού πολλαπλώς εννοούμενου οφέλους αποβάλει την φονταμενταλιστική και μισαλλόδοξη πολιτική της και προβάλλει ένα εκσυγχρονισμένο ευρωπαικού προσανατολισμού προφίλ της όπου ανακηρύσει ιστορικό μνημείο τον ναό ξεκινώντας εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης του, τις οποίες αποπερατώνει σε χρόνο ρεκόρ.

Ετσι αναπαλαίωνεται το εξαιρετικό τέμπλο με την ελληνική ταυτότητα: «Γιάννης Χαλαπάς εποίε 1874ι», ενώ κάποιες εικόνες και τοιχογραφίες αποκαθίστανται σημαντικά, αποκαλύπτονται οι δύο επιγραφές που υπάρχουν στο ναό η κτητορική και εκείνη πάνω από την κεντρική είσοδο του ναού με την φράση «Ο ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου οικοδομήθηκε με άδεια του Καπουδάν Πασά δια του Νικολάου Ηλιάδη» προφανώς λόγω της ανάμειξης του κατά τα παραπάνω στην ανέγερση του ναού.

Καταραμένος Σεπτέμβρης του 22 

Σ΄αυτό ακριβώς το χώρο έμελλε να γραφή ο τραγικός επίλογος της ζωής των Αλατσατιανών όταν μετά την κατάρρευση του μετώπου το καταραμένο Σεπτέμβρη του 22 «μπήκαν στην πόλη οι οχτροί» και άρχινησε ο θρήνος και το μακελειό. Πήραν αιχμάλωτους τους άνδρες ενώ τα γυναικόπαιδα ζητούσαν σωτηρία μέσα στο χώρο του ναού που για 10 μέρες μέχρι ν΄αφήσουν τ΄Αλάτσατα για πάντα είχε γίνει το καταφύγιο της οδύνης και του πόνου τους για τον δίχως εεπιστροφή μισεμό. 

Εκεί «στο ιερό από πίσω» που λέει και το τραγούδι προφητικά θαρρείς, μέσα στο πηγάδι έπνιξαν τα νιάτα τους πολλές από τις όμορφες των Αλατσάτων, κυνηγημένες απ΄τους τσέτες, για να μην τ΄αφήσουν βορά στα χέρια των απίστων. Εξ ου και το δίστιχο, 

«Στην Παναγιά των Αλατσάτων ορκίσθηκα :
Νάρθω να προσκυνήσω, Το αγιασμένο σώμα σου, στο ιερ΄από πίσω».

Λέγεται πώς οι τούρκοι για να αντιμετωπίσουν την δυσοσμία από την αποσύνθεση των νεκρών, μέσα στο πηγάδι έρριξαν πετρέλαιο με αποτέλεσμα να μολυνθη ο υδροφόρος ορίζοντας της περιοχής, ενώ το πηγάδι σφραγίστηκε και δεν ξαναλειτούργησε πια… 

Επιμνημόσυνη δέηση για τους άταφους νεκρούς των Αλατσάτων και όλης της Ιωνίας

Ηταν στις 28 του Μάη του 2011 μετά από 89 χρόνια ακριβώς από τον χωρίς νόστο διωγμό, που τελέστηκε Αρχιερατικός Εσπερινός χοροστατούντος του Οικουμενικού Πατριάρχη και επιμνημόσυνη δέηση για τους άταφους νεκρούς των Αλατσάτων και όλης της Ιωνίας.