«Ὅτι ἡ ταπεινή γνῶσι τοῦ ἑαυτοῦ μας, πρέπει νά τιμᾶται περισσότερο ἀπό τό ὕψος ὅλων τῶν ἐπιστημῶν» (Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης) 

Ἐπιμέλεια σύνταξης: katanixi.gr

Μέρος 8ον

«Ἀδελφοί μου, ἐνδυναμοῦσθε ἐν Κυρίῳ καί ἐν τῷ κράτει τῆς ἰσχύος Αὐτοῦ. Ἐνδύσασθε τήν πανοπλίαν τοῦ Θεοῦ πρός τό δύνασθαι ὑμᾶς στῆναι πρός τάς μεθοδείας τοῦ διαβόλου» (Πρός Ἐφεσ. 6, 10-11).   

Πόσο μεγάλη εἶναι ἡ στοργή, ἡ ἀγάπη, τό ἔλεος καί ἡ μακροθυμία τοῦ Θεοῦ Πατέρα! Ἐνῶ Ἐκεῖνος μᾶς στέλνει στό πλάι μας Ἀγγέλους γιά νά προσεύχονται γιά ἐμᾶς καί Ἁγίους γιά νά μεσιτεύουν γιά τήν σωτηρία μας, ἐμεῖς παραμένουμε ἀδιάφοροι καί ζοῦμε ἐμμένοντας μέ τήν ἁμαρτία μέσα στό βοῦρκο τῆς ἀσωτίας. 

Καί μόνον ὅταν ἔρθει στό δρόμο μας ὁ πόνος μέ τήν θλίψη ψάχνουμε τρόπο νά σωθοῦμε ἀπό τήν αἰτία πού προκαλεῖ τήν λύπη, συνήθως ἀπό μία ἀσθένεια ἤ ἀπό τήν ἀδικία ἤ ἀπό κάποια συμφορά ἡ ὁποία μᾶς βρίσκει.

Ἔχουμε κλειστά τά ὦτα τῆς ψυχῆς μας καί αὐτός εἶναι καί ὁ μοναδικός λόγος γιά τόν ὁποῖο ἐμεῖς δέν ἀκοῦμε πλέον τήν φωνή τῶν Ἁγίων Πατέρων.

Μόνο μέ τήν ἀληθινή μετάνοια θά ἀνοίξουν τά ὦτα τῆς ψυχῆς, μέσα ἀπό τήν ἀγάπη πρός τό Θεό καί τόν ἀδελφό, μέ τήν ἐλεημοσύνη πρός τόν πλησίον, μέσα ἀπό τήν καρδιακή προσευχή καί τήν ἀγωνιστικότητα μέ τήν ἐξομολόγηση καί μέ τή Θεία Κοινωνία. 

Αὐτά εἶναι τά πνευματικά ὅπλα ἐναντίον τοῦ ἀοράτου ἐχθροῦ καί τῆς ἁμαρτίας γιά νά μπορέσουμε νά ἀκούσουμε καί νά κατανοήσουμε σέ βάθος τή ρήση τοῦ Κυρίου μας: «Ὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω».

Ὁ Ὅσιος Νικόδημος, στό ἔργο του ὁ «Ἀόρατος Πόλεμος», γιά αὐτόν τόν «Ἀόρατον» Πόλεμο τοῦ Κυρίου ἐναντίον τοῦ διαβόλου, γράφει τά ἑξῆς:

Κεφάλαιο Ζ´.

Πῶς πρέπει νά ἐκπαιδεύουμε τό νοῦ μας, γιά νά τόν φυλᾶμε ἀπό τήν ἀμάθεια;

“Ἄν ἡ δυσπιστία στόν ἑαυτό μας καί ἡ ἐλπίδα στόν Θεό, οἱ τόσο ἀπαραίτητες σ᾿ αὐτόν τόν πόλεμον, μείνουν μοναχές, ὄχι μόνον δέν θά νικήσουμε, ἀλλά καί θά γκρεμισθοῦμε σέ πολλά κακά. (21)

Γι᾿ αὐτό τό λόγο, κοντά σέ αὐτές χρειάζεται καί ἡ ἐκγύμνασι, πού εἶναι τό τρίτο πρᾶγμα πού εἴπαμε στήν ἀρχή, ἡ ὁποία πρέπει νά γίνεται πρῶτα μέ τό νοῦ καί μέ τή θέλησι. 

Καί τόν μέν νοῦ πρέπει νά φυλᾶμε ἀπό τήν ἀγνωσία, ἡ ὁποία εἶναι σέ αὐτόν πολύ ἀντίθετη, ἐπειδή τόν σκοτίζει καί τοῦ ἐμποδίζει στήν γνῶσι τῆς ἀλήθειας, ἡ ὁποία εἶναι τό δικό του ἀντικείμενο. 

Γι᾿ αὐτό εἶναι ἀνάγκη νὰ τόν γυμνάζουμε, ὥστε νά γίνῃ λαμπρός καί καθαρός, γιά νά μπορῇ νά διακρίνῃ καλά ἐκεῖνο ποὺ μᾶς χρειάζεται γιά νά καθαρίσουμε τήν ψυχή μας ἀπό τά πάθη καί νά τήν στολίσουμε μέ τίς ἀρετές.

Αὐτή λοιπόν τήν λαμπρότητα τοῦ νοῦ μποροῦμε νά τήν ἀποκτήσουμε μέ δυό τρόπους:

– Ὁ πρῶτος καί πλέον ἀναγκαῖος, εἶναι ἡ προσευχή, μέ τήν ὁποία παρακαλοῦμε τό Ἅγιο Πνεῦμα νά καταδεχθῇ νά σκορπίσῃ τό Θεῖο Του φῶς μέσα στίς καρδιές μας.

Τό ὁποῖο, βέβαια, θά τό κάνῃ ἄν ζητήσουμε πραγματικά μόνο τόν Θεό, ἄν κάνουμε τό θέλημά Του τό ἅγιο καί ἄν ὑποτάξουμε καθετί μας στή συμβουλή καί ἐρώτησι τῶν ἐμπείρων καί πνευματικῶν μας Πατέρων.

– Ὁ δεύτερος τρόπος εἶναι, μία παντοτεινή ἐκγύμνασις βαθειᾶς σκέψεως καί μελέτης τῶν πραγμάτων, γιά νά γνωρίσουμε μέ αὐτή, ποιά πράγματα εἶναι καλά, ποιά κακά, ὄχι ὅπως τά κρίνει λανθασμένα ἡ αἴσθησις καί ὁ κόσμος.

Ἀλλά καθώς τά κρίνει ὁ ὀρθός λόγος καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, δηλαδή, ἡ ἀλήθεια τῶν θεοπνεύστων Γραφῶν καί τῶν πνευματοφόρων Πατέρων καί Διδασκάλων τῆς Ἐκκλησίας μας. 

Γιατί, ὅταν αὐτή ἡ σκέψις καί μελέτη γίνῃ σωστή καί ὅπως πρέπει, μᾶς κάνει νά γνωρίσουμε καθαρά ὅτι πρέπει νά θεωροῦμε μηδέν καί μάταια καί ψεύτικα ὅλα ἐκεῖνα πού ἀγαπᾷ καί μέ διαφόρους τρόπους ζητάει ὁ τυφλός καί διεφθαρμένος κόσμος. Δηλαδή: 

– Ὅτι οἱ τιμές καί οἱ ἡδονές καί ὁ πλοῦτος τοῦ κόσμου δέν εἶναι τίποτα ἄλλο, παρά ματαιότητα καί θάνατος τῆς ψυχῆς. 

– Ὅτι οἱ βρισιές καί οἱ δυσφημίσεις πού μᾶς κάνει ὁ κόσμος, προξενοῦν σέ μᾶς ἀληθινή δόξα καί οἱ θλίψεις χαρά. Μέ τό νά συγχωρᾶμε τούς ἐχθρούς μας καί νά τούς κάνουμε καλά, εἶναι μεγαλοψυχία, εἶναι μία ἀπό τίς μεγαλύτερες ὁμοιότητες μέ τόν Θεό.

– Ὅτι περισσότερο ἰσχύει τό νά καταφρονήσῃ κάποιος τόν κόσμο, παρά νά εἶναι ἐξουσιαστής ὅλου τοῦ κόσμου. 

– Ὅτι τό νά ὑπακούῃ κάποιος πρόθυμος, εἶναι μία πρᾶξις μᾶλλον μεγαλόψυχη καί γενναία, παρά τό νά ὑποτάσση καί νά προστάζῃ μεγάλους βασιλεῖς.

– Ὅτι ἡ ταπεινή γνῶσι τοῦ ἑαυτοῦ μας, πρέπει νά τιμᾶται περισσότερο ἀπό τό ὕψος ὅλων τῶν ἐπιστημῶν.

– Ὅτι τό νά νικήσουμε καί νά νεκρώσουμε τά θελήματά μας καί τίς ὀρέξεις μας, ὅσο κι’ ἄν εἶναι μικρές, εἶναι ἄξιο μεγαλύτερου ἐπαίνου, παρά τό νά καταπολεμήσουμε πολλά κάστρα, νά κατατροπώσουμε δυνατά στρατόπεδα μέ τά ὅπλα στά χέρια καί τό νά κάνουμε θαύματα ἤ νά ἀναστήσουμε νεκρούς.

Κεφάλαιο Η´

Γιατί δέν διακρίνουμε σωστά τά πράγματα καί μέ ποιόν τρόπο μποροῦμε νά τά γνωρίζουμε

Ἡ αἰτία πού δέν διακρίνουμε ὀρθά ὅλα αὐτά τά πράγματα πού εἴπαμε καί ἄλλα πολλά, εἶναι γιατί δέν τά σκεφτόμαστε στό βάθος τους ποιά εἶναι, ἀλλά πιάνουμε τήν ἀγάπη ἤ τό μῖσος σέ αὐτά, ἀμέσως ἀπό μόνη τήν ἐξωτερική τους μελέτη καί ἐμφάνισι. 

Ἔτσι ὅταν, ἡ ἀγάπη τους ἤ τό μῖσος προλαβαίνουν καί σκοτίζουν τό νοῦ μας καί γι᾿ αὐτό δέν μπορεῖ νά τά διακρίνῃ σωστά, ὅπως εἶναι στήν ἀλήθεια (22). 

Λοιπόν, ἐσύ ἀδελφέ μου, ἐάν θέλῃς νά μήν βρῇ τόπον ἡ πλάνη αὐτή στό νοῦ σου, πρόσεχε καλά.

Καί ὅταν, ἤ βλέπῃς μέ τά μάτια ἤ μελετᾷς μέ τό νοῦ κανένα πρᾶγμα, κράτα ὅσο μπορεῖς τήν θέλησί σου καί μή τήν ἀφήσῃς νά τό ἀγαπήσῃ ἤ νά τό μισήσῃ, ἀλλά παρατήρησέ το μέ τό νοῦ μοναχά.

Πρίν ἀπ᾿ ὅλα, ὅμως, σκέψου φρόνιμα, ὅτι ἄν αὐτό εἶναι ὀδυνηρό καί ἀντίθετο στήν φυσική σου κλίσι, παρακινεῖσαι ἀπό τό μῖσος νά τό ἀποστρέφεσαι. 

Ἄν ὅμως σοῦ προξενῇ εὐχαρίστησι, παρακινεῖσαι ἀπό τήν ἀγάπη νά τό θέλῃς. 

Γιατί, τότε πού ὁ νοῦς σου δέν εἶναι ζαλισμένος ἀπό τό πάθος, εἶναι ἐλεύθερος καί καθαρός καί μπορεῖ νά γνωρίσῃ τήν ἀλήθεια καί νά διαπεράσῃ μέσα στό βάθος τοῦ πράγματος, πού τό κακό εἶναι κρυμμένο κάτω ἀπό τήν ψεύτικη εὐχαρίστησι ἤ πού τό καλό εἶναι σκεπασμένο κάτω ἀπό τήν ἐπιφάνεια τοῦ κακοῦ.

Ἄν ὅμως ἡ θέλησις πρόλαβε νά τό ἀγαπήσῃ ἤ νά τό μισήσῃ, δέν μπορεῖ πλέον ὁ νοῦς νά τό γνωρίσῃ καλά, καθώς πρέπει.

Διότι ἐκείνη ἡ διάθεσις, ἤ καλύτερα νά πῶ, ἐκεῖνο τό πάθος πού μπῆκε στό μέσο, σάν τεῖχος, ζαλίζει τό νοῦ τόσο, πού νομίζει τό πρᾶγμα ἄλλο ἀπό ἐκεῖνο πού εἶναι στήν ἀλήθεια καί τό περνᾷ ὡς τέτοιο στήν ἐπιθυμία, ἡ ὁποία ὅσο πηγαίνει μπροστά καί περισσότερο ἀγαπᾷ ἤ μισεῖ τό πρᾶγμα ἐκεῖνο, τόσο καί ὁ νοῦς σκοτίζεται περισσότερο.

Καί ἔτσι σκοτισμένος, κάνει πάλι νά φαίνεται στήν ἐπιθυμία τό πρᾶγμα ἐκεῖνο περισσότερο ὅσο ποτέ ἀγαπητό ἤ μισητό. 

Ἔτσι ὅταν δέν τηρῆται ὁ παραπάνω κανόνας πού εἶπα –ὁ ὁποῖος εἶναι πολύ ἀναγκαῖος σέ ὅλη αὐτή τήν ἐκγύμνασι– δηλαδή, τό νά κρατᾷς τήν ἐπιθυμία σου ἀπό τήν ἀγάπη ἤ τό μῖσος τοῦ πράγματος, αὐτές οἱ δυό δυνάμεις τῆς ψυχῆς, ὁ νοῦς δηλαδή καί ἡ θέλησις, προχωροῦν πάντα κακῶς, σάν σέ κύκλο, ἀπό τό σκοτάδι σέ βαθύτερο σκοτάδι καί ἀπό τό σφάλμα σέ μεγαλύτερο σφάλμα.

Λοιπόν, φυλάξου, ἀγαπητέ, μέ κάθε εἴδους προσοχή, ἀπό τήν ἐμπαθῆ ἀγάπη ἤ τό μῖσος τοῦ κάθε πράγματος, τό ὁποῖο δέν ἔφθασες νά ἐρευνήσῃς καλά πρότερα μέ τό φῶς τοῦ νοῦ καί τοῦ ὀρθοῦ λόγου, μέ τό φῶς τῶν Θείων Γραφῶν, μέ τό φῶς τῆς χάριτος καί τῆς προσευχῆς καί μέ τήν κρίση τοῦ πνευματικοῦ σου πατρός γιά νά μήν κάνῃς λάθος καί νά ὑπολογίζῃς τό ἀληθινά καλό γιά κακό καί τό ἀληθινά κακό γιά καλό. 

Καθώς αὐτό συμβαίνει νά γίνεται, ὡς ἐπί τό πλεῖστον, σέ κάποια ἔργα, τά ὁποῖα φαίνονται μέν καθ᾿ ἑαυτά πώς εἶναι καλά καί ἅγια, γιά μερικές ὅμως περιστάσεις. 

Δηλαδή γίνονται ἤ παράκαιρα ἤ σέ σχετικό τόπο ἤ μέ ἀνάλογο μέτρο, προξενοῦν ὅμως μεγάλη βλάβη σέ ἐκείνους πού τά ἐπιχειροῦν, καθώς γνωρίζουμε πολλούς πού κινδύνευσαν σέ παρόμοια ἐπαινετά καί ἁγιώτατα ἔργα”.

Ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ἐδῶ μᾶς συμβουλεύει πατρικά, κυρίως μέ τήν ταπείνωση καί πάντοτε μέσα ἀπό τήν πράξη μέ σοφά λόγια, ὡς ἑξῆς: «Καί ἄρχισε τό ἔργο, καί πολέμησε γιά νά νικήσῃς· καί βέβαια ἀπό αὐτά θά ἀποκτήσῃς τήν ὁλοκληρωτική ἐλπίδα στόν Θεό. 

Μέ τά τέσσερα αὐτά ὅπλα ὁπλίσου, ἀδελφέ μου, σάν ὁπλισμό πολύ ἀσφαλῆ καί ἀναγκαῖο, γιά νά γίνῃς νικητής σέ αὐτόν τόν ἀόρατο πόλεμο καί γιά νά λάβης τό στεφάνι. 

– Καί αὐτά εἶναι: Τό α΄ νά μήν ἐμπιστεύεσαι ποτέ τόν ἑαυτόν σου, τό β΄ νά ἔχῃς πάντα ὅλο σου τό θάρρος καί τήν ἐλπίδα στό Θεό, τό γ΄ νά ἀγωνίζεσαι πάντα· καί τό δ΄ νά προσεύχεσαι».

Ἀδελφοί μου, ἐμεῖς ἄς ζητήσουμε νά ἐνδυναμωθοῦμε ἀπό τόν Ἴδιο τόν Κύριο, ἄς ἐνδυθοῦμε τήν πανοπλία τοῦ Θεοῦ, ἄς ἀντισταθοῦμε γιά νά δυνηθοῦμε κατά τήν ἡμέρα ἐκείνη τῆς πονηρίας, νά ἀναδειχθοῦμε νικητές. 

Ἄς ἐργαστοῦμε μέσα ἀπό τήν ἰσχυρή δύναμη τοῦ Θεοῦ, γιά τήν κατάκτηση τῶν ἐπουρανίων ἀφθάρτων ἀγαθῶν, τῆς δικαιοσύνης, κι’ ἀκόμη αὐτῆς τῆς θεωρίας τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ σύμφωνα μέ τόν Ψαλμό τοῦ Δαυΐδ: «Ἐγώ δέ ἐν δικαιοσύνῃ ὀφθήσομαι τῷ προσώπῳ Σου χ ο ρ τ α σ θ ή σ ο μ α ι ἐν τῷ ὀφθῆναι μοι τήν δόξαν Σου» (Ψαλμός 16, 15). 

Ἀμήν, γένοιτο!

Συνεχίζεται…

• 21. Ὁ «Ἀόρατος Πόλεμος» Ὁσίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου. Ἀπόδοση στή νέα Ἑλληνική: Ἱερομόναχος Βενέδικτος. Ἔκδοση Συνοδείας Σπυρίδωνος Ἱερομονάχου, Νέα Σκήτη, Ἅγιον Ὄρος. http://users.uoa.gr https://www.imaik.gr
• 22. Γι᾿ αὐτό καί ὁ Θεολόγος Γρηγόριος, σύμφωνα μέ αὐτό λέει, ὅτι ἀπό τήν ἀγάπη ἤ τό μῖσος, συνηθίζει νά κλέβεται ἡ ἀλήθεια· «δέν ὑπάρχει τίποτε τόσο εὐχάριστο στούς ἀνθρώπους, ὅσο τό νά συζητοῦν τά ξένα, καί μάλιστα ὅταν ἐπηρεάζωνται ἀπό μῖσος ἤ συμπάθεια γιά κάποιον, ἐξ αἰτίας τῶν ὁποίων, ὡς συνήθως, ἐξαφανίζεται ἡ ἀλήθεια» (Λόγος ἀπολογητικός).

Κάνε ἐγγραφή στό νέο κανάλι τῆς Κατάνυξης τοῦ Youtube πατώντας ἐδῶ: https://bit.ly/2WldGra