Της Ολυμπίας
αποκλειστικά για την katanixi.gr

Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης συνδύαζε τόν Πνευματικό Πατέρα μέ τό νομομαθή τῆς Ἐκκλησίας, συνέπλεκε τήν ἀγάπη μέ τήν τέχνη…

Επιμέλεια σύνταξης: katanixi.gr

«Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, μετά την περάτωση της εργασίας του στα συγγράμματα του Αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου, ασχολήθηκε με τη σύνταξη «Ἐξομολογηταρίου» (1), εντελώς αγνώστου μέχρι τότε στο Ορθόδοξο πλήρωμα της Αγίας Εκκλησίας του Κυρίου Ιησού Χριστού. Στο βιβλίο αυτό, ο Άγιος Νικόδημος αποδείχθηκε μέγας ψυχολόγος, δεινός ερμηνευτής των Επιτιμίων των Ιερών Κανόνων, πατρικώτατος κήρυκας της μετανοίας και εξομολογήσεως, ποταμός στις γνώσεις περί επιτιμίων και κανόνων, Ιατρός Μοναζόντων, Λαϊκών, Ιερωμένων, εμπειρότατος, προσφερόμενος ως αδελφός, ως πατέρας, ως υιός, συζητώντας πάντοτε με μεγάλη πειστικότητα και επιχειρηματολογία με τον Πνευματικό ή τον μετανοούντα. Ήταν τόσο γλυκός και κατανυκτικός στην ανάπτυξη του Αγίου Μυστηρίου περί μετανοίας και εξομολογήσεως, ώστε «καί τούς ἀδιαφόρους νά διεγείρη πρός μετάνοια».

Η καρποφορία του «Ἐξομολογηταρίου» υπήρξε πάρα πολύ αποτελεσματική. Όπως αναφέρει ο βιογράφος του Ευθύμιος: «Όλοι οι πληγωμένοι από τις αμαρτίες άφηναν τους Αρχιερείς και Πνευματικούς και έτρεχαν στο ρακενδύτη Νικόδημο, για να βρουν τη θεραπεία τους και την παραμυθία των θλίψεών τους· όχι μόνον από τα Μοναστήρια και τις Σκήτες και τα Κελλιά, αλλά και πολλοί Ορθόδοξοι χριστιανοί έρχονται από διάφορα μέρη για να δουν και να παρηγορηθούν στις θλίψεις τους από το Νικόδημο…».

«Η συναναστροφή του με πλήθη αμαρτωλών όλων των τάξεων ανέδειξε τον Όσιο σε μοναδικό Πνευματικό καθοδηγητή και ιατρό. Πόσο έμπειρος ήταν! Γνώριζε, με την χάρη του Θεού, όλες τις λεπτομέρειες της αμαρτίας, όπως και όλοι οι Άγιοι Πατέρες. Προλάμβανε τα μεγάλα κακά που προέρχονται από την αμαρτία με τη θεραπεία των κινήσεων της αμαρτίας, ανέλυε τα αίτια και έβρισκε τις πηγές των παθών. Ήταν ένας μοναδικός λαϊκός Πνευματικός-Εξομολόγος, ενήμερος σε όλα τα είδη και τους τρόπους θεραπείας. Φιλάνθρωπος, αυστηρός, επιεικής, πότε συγχωρούσε, πότε δέσμευε, πάντα με αγάπη και με διάκριση.

“Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης συνδύαζε τόν Πνευματικό Πατέρα μέ τό νομομαθή τῆς Ἐκκλησίας, συνέπλεκε τήν ἀγάπη μέ τήν τέχνη”.

Είχε πάντα έτοιμα στο νου του ρητά αγιογραφικά και Πατερικά, κατάλληλα για κάθε περίσταση. Οι υποσημειώσεις του αποτελούν το μισό βιβλίο. Εδώ βρίσκεται το πέλαγος των Κανονικών του γνώσεων. Έχει υπόψη του όλους τους Ερμηνευτές. Τίποτε δεν του διαφεύγει. Συνέχεια παραπέμπει στους Ιερούς Κανόνας, ώστε με το κύρος τους να πείσει τους πιστούς».

Το «Ἐξομολογητάριον» αποτελεί συλλογή των 38 Κανόνων του Αγίου Ιωάννου του Νηστευτού και των 17 Επιτιμίων του, τα οποία βρίσκονταν στις Βιβλιοθήκες των Ιερών Μονών (2).

Τους Κανόνες αυτούς ερμηνεύει. Το βιβλίο περιλαμβάνει τον Πρόλογο, όπου καθορίζει τα καθήκοντα των Πνευματικών και υποδεικνύει τους κόπους, τους οποίους οφείλουν να καταβάλουν για τη διάσωση των λογικών προβάτων. Ο Άγιος Νικόδημος λέγει: «Διά να συμβοηθήσωμεν εις τον μέγαν τούτον κόπον των Πνευματικών, επεμελήθημεν να συνάξωμεν από διαφόρους Πατέρας την παρούσαν Βίβλον». Και στρεφόμενος με αγάπη προς τους Πνευματικούς γράφει: «Δεχθείτε, λοιπόν, ω Σεβασμιώτατοι Πνευματικοί, μετά πατρικής ευμενείας το μικρόν τούτον Βιβλιάριον και, αναγινώσκοντες και βοηθούμενοι, μη παύσητε από του να δεήσθε του Θεού υπέρ των αμαρτωλών ψυχών εκείνων, όπου εκοπίασαν εις τούτο… Έρρωσθε».

“Ακολουθεί μεγάλης εκτάσεως διδασκαλία προς τον Πνευματικό οδηγό για τα προσόντα και τις αρετές που πρέπει να έχει. Αναπτύσσει την εξέταση του μετανοούντος με βάση τις δέκα εντολές. Υποδεικνύει στον Πνευματικό πατέρα πώς να εξετάζει τις περιστάσεις της τελέσεως της αμαρτίας, το ποιος αμάρτησε, σε τι, γιατί, πού, πώς, πότε, πόσες φορές, ποια ήταν η πνευματική του κατάστασις και ποια ήταν η συμπεριφορά του μετά την αμαρτία.

Στη συνέχεια εισέρχεται στα εσώτερα, στο εσωτερικό θέατρο των λογισμών του πιστού εξομολογουμένου, όπου διδάσκει τι είναι οι λογισμοί, τα είδη τους, την προέλευσή τους, τον τρόπο θεραπείας τους. Μισούσε πάρα πολύ την αμαρτία, όπως φαίνεται μέσα στο παρόν βιβλίο.

Σε όλο του το «Ἐξομολογητάριον», η αγωνία του είναι να πείση τον ορθόδοξο χριστιανό να μισήσει την αμαρτία, άλλοτε με το φόβο της Κολάσεως και άλλοτε με την επαγγελία των αγαθών στην αιωνιότητα”.

Ο Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης, μας λέγει στο «Ἐξομολογητάριον», τι ακριβώς είναι η πνευματική ασθένεια της αμαρτίας και εμβαθύνει στους τρόπους με τους οποίους εκδηλώνεται αυτή στον ανθρώπινο βίο. Συγχρόνως, υποδεικνύει τον διαρκή αγώνα της αληθινής μετάνοιας και της εξαγόρευσης ως απαραίτητους τρόπους θεραπείας της ασθένειας: «…Όσο άπειρες είναι οι τελειότητες και τα ιδιώματα του Θεού και όσα είναι τα χαρίσματα, τα φυσικά, τα υπερφυσικά, τα κοινά, τα μερικά, τα κρυφά, τα φανερά, τα οποία εχάρισεν ο Θεός εις εσένα τον άνθρωπον, που καταφρονεί και ενυβρίζει ταύτα πάντα… Έλεγε μία παρθένος, ότι αν καθ’ υπόθεσιν ήτο έμπροσθέν της ένα πέλαγος από φωτίαν και εις τον λιμένα τούτου να εστέκετο μία αμαρτία θανάσιμος, επροτίμα καλύτερα να πέση αυτή εις εκείνο το πύρινον πέλαγος, παρά να πέση εις τας χείρας της αμαρτίας… Όπως και η Αγία Μαγδαληνή Μαρία, όταν ήκουε μόνον το όνομα της θανασίμου αμαρτίας, έτρεμεν όλη από κεφαλής έως ποδών και έπιπτε κατά γης ως αποθαμένη, ήτις και έλεγεν, ότι δεν ηδυνήθη ποτέ να καταλάβει, πώς αποτολμά ο άνθρωπος να αμαρτήσει θανασίμως».

Ας μελετήσουμε με προσοχή τους ψαλμούς του προφητάνακτος Δαυΐδ, όπου θα συναντήσουμε τη βαθιά συναίσθηση της αμαρτωλότητάς του αλλά και της αναγνώρισης της ασθένειάς του εξαιτίας της αμαρτίας του προς τον Κύριο: «Κύριε, μή τῷ θυμῷ σου ἐλέγξῃς με… ἐταλαιπώρησα καί κατεκάμφθην ἕως τέλους, ὅλην τήν ἡμέραν σκυθρωπάζων ἐπορευόμην· ὅτι αἱ ψόαι μου ἐπλήσθησαν ἐμπαιγμάτων, καί οὐκ ἔστιν ἴασις ἐν τῇ σαρκί μου· ἐκακώθην καί ἐταπεινώθην ἕως σφόδρα, ὠρυόμην ἀπό στεναγμοῦ τῆς καρδίας μου. Κύριε, ἐναντίον σου πᾶσα ἡ ἐπιθυμία μου, καί ὁ στεναγμός μου ἀπό σοῦ οὐκ ἀπεκρύβη· ἡ καρδία μου ἐταράχθη, ἐγκατέλιπέ με ἡ ἰσχύς μου, καί τό φῶς τῶν ὀφθαλμῶν μου, καί αὐτό οὐκ ἔστι μετ᾿ ἐμοῦ» (Ψαλμ. 37, 7-11).

Στην εποχή μας, έχοντας υπόψη μας ορισμένες εκδόσεις στη Νεοελληνική γλώσσα των έργων του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου αλλά και πολλών Αγίων, δεν έχουμε απολύτως καμία δικαιολογία να μη μελετάμε τα ωραιότερα κείμενα, τα οποία ανήκουν στους Αγίους Πατέρες της Αγίας Εκκλησίας μας. Ο πρώτος λόγος μελέτης των πολύτιμων έργων τους, είναι η συνεχής κατήχηση του πληρώματος της Μίας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας μας. Η μελέτη του βίου των Αγίων μας μέσα από τον Συναξαριστή, και οι λόγοι με τις πατρικές συμβουλές τους, μας οδηγούν στην ταπείνωση και στην αγιότητα.

Αυτά τα πνευματικά θέματα είναι ουσιώδη και φροντίζουμε γι’ αυτά, αλλά το θέμα της εξομολογήσεώς μας παραμένει εξαιρετικά ευαίσθητο, διότι σε αυτό όλοι χωλαίνουμε. Δείχνουμε μία απειρία, απαιδευσία και ανωριμότητα, ίσως ακόμη περισσότερο φοβία και ντροπή. Δε γνωρίζουμε πώς να εξομολογηθούμε σωστά και καθαρά, για να βρούμε θεραπεία και ειρήνη στην ψυχή με τη χάρη του Μυστηρίου της εξομολόγησης. Η Μετάνοια, η ειλικρινής εξαγόρευση και αυτομεμψία, μαζί με το ταπεινό φρόνημα θα μας οδηγήσουν στην άφεση των αμαρτιών μας μέσα από την χάρη και τη χαρά που μας χαρίζει το Άγιο Πνεύμα. Ας φροντίζουμε με την εν μετανοία ζωή μας και τόν αγώνα μας να αναπαύεται και η ψυχή του Γέροντα με τη χαρά μας και την συνεχή πρόοδο μας στην αρετή.

Η αλήθεια είναι ότι, δε γνωρίζουμε ακόμη πώς να εργαστούμε εσωτερικά στην καρδιά μας με γνώμονα την ταπείνωση καί τήν αυτομεμψία και δεν έχουμε εμπειρία νήψεως καί αδιάλειπτης νοεράς προσευχής. Επίσης, δεν αποφασίζουμε με σύνεση νά παρακολουθήσουμε τις κινήσεις της ψυχής και ουσιαστικά τα κίνητρα που μας οδηγούν συχνά με τους εφάρματους λογισμούς στην πτώση.

Είναι απαραίτητο να δείξουμε τη δέουσα σοβαρότητα και υπευθυνότητα που επιβάλλεται, ώστε να παρατηρούμε σωστά καί καθημερινά τον εσωτερικό εαυτό μας και να εργαζόμαστε πραγματικά προς το πνευματικό συμφέρον μας. Να μην του χαριζόμαστε εύκολα και κυρίως να μην δικαιολογούμε τον εαυτό μας. Αντίθετα, να αντιλαμβανόμαστε έγκαιρα τα δαιμονικά πάθη που μας οδηγούν στην πτώση και την αμαρτία. Να μάθουμε από τους αγίους πώς θα αντικαταστήσουμε τα πάθη μας με τις ανάλογες αρετές. Να εργαστούμε για την απόκτηση της ταπείνωσης, όπως εργάστηκαν οι άγιοι Πατέρες μας. Έχουμε πολλά να διδαχθούμε από τους αγίους Πατέρες. Να εξασκηθούμε να κρίνουμε πολύ πιο αυστηρά τον εαυτό μας και να δικαιολογούμε πάντοτε με λόγο συμπονετικό και αγαπητικό τον συνάνθρωπό μας και τον κάθε ένα από τους αδελφούς μας. Να συγχωρούμε άμεσα και χωρίς καθυστερήσεις, όπως έκαναν όλοι οι άγιοί μας με τον αξιαγάπητο ορθόδοξο μοναχικό λόγο: «Θεός σχωρέσει, ἀδελφέ μου»!

Ο Άγιος Νικόδημος μας καθοδηγεί σωστά ώστε να επιλέξουμε έναν έμπειρο ιερέα και απλανή οδηγό, ως πνευματικό πατέρα και αυτός ας αναλάβει με την προϋπόθεση της υπακοής μας στις Θείες εντολές του Κυρίου Ιησού Χριστού, να μας βάλει στον Παράδεισο. Με τη χάρη του Θεού να μάς δίνει απλές και πρακτικές συμβουλές που θα μας κάνουν να αγαπήσουμε την εξομολόγηση και να την επιζητούμε διακαώς, για να καθαρίζουμε την ψυχή μας από την αμαρτία, αλλά και από τους ακάθαρτους και πονηρούς λογισμούς. Το Μυστήριο της μετανοίας και της εξομολογήσεως είναι το δεύτερο βάπτισμα, και οφείλουμε ως Ορθόδοξοι πιστοί να προσευχόμαστε, να είμαστε πάντα έτοιμοι πνευματικά και να γνωρίζουμε πώς να συμμετέχουμε επιτυχώς σε αυτό, και με ποια κριτήρια, τα οποία ίσως να τα έχουμε πολλές φορές μελετήσει μέσα από τα Πατερικά κείμενα. Ενθυμούμενοι τα λόγια του Δαυΐδ του ψαλμωδού: «ὅτι αἱ ἀνομίαι μου ὑπερῇραν τήν κεφαλήν μου, ὡσεί φορτίον βαρύ ἐβαρύνθησαν ἐπ᾿ ἐμέ» (Ψαλμός 37, 5).

Ας έχουμε, μέσα στην ψυχή μας, αληθινή μετάνοια για να πλησιάζουμε στο Μυστήριο της μετανοίας και εξομολογήσεως πάντοτε έτοιμοι, και με χαρά να αφήνουμε το βαρύ φορτίο των αμαρτιών μας, για να δεχτούμε με μεγάλη ευγνωμοσύνη τη συγχώρεση από το αγιασμένο στόμα του ταπεινού και αγίου Πνευματικού μας πατέρα.

Ο Κύριος έχει τη δύναμη να μας θεραπεύσει διότι αυτό που επιθυμεί ο Θεός είναι η μετάνοια του ανθρώπου και η διόρθωσή του και μας προειδοποιεί μετά τήν θαυματουργική θεραπεία Του λέγοντάς μας: «Ἴδε ὑγιής γέγονας· μηκέτι ἁμάρτανε, ἵνα μή χεῖρόν σοί τι γένηται» (Ιω. 5, 14).

Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης γράφει προς το εκκλησίασμα: (3) «Εάν ξέρεις γράμματα, αδελφέ, σημείωνε πάντοτε τις αμαρτίες σου σε χαρτί, για να μην τις λησμονήσεις.

Πρέπει όμως να γνωρίζεις και το εξής: ότι αν εσύ δεν κάνεις την κατάλληλη εξέταση των αμαρτιών σου πριν να εξομολογηθείς, όσες αμαρτίες λησμονήσεις και δεν τις εξομολογηθείς, είναι ασυγχώρητες επειδή η αλησμονησία αυτή έγινε από εσένα με την θέλησή σου, επειδή μπορούσες να τις θυμηθείς με την εξέταση και δεν το έκανες.

Εάν όμως κάνεις την κατάλληλη εξέταση και τύχει να λησμονήσεις κάποια αμαρτία σου, ως άνθρωπος επιλήσμων που είσαι, αυτή η αμαρτία, λένε μερικοί, ότι συγχωρείται μαζί με τις άλλες που εξομολογήθηκες, διότι η αλησμονησία αυτή δεν είναι θεληματική, αλλά ακούσια.

Εάν όμως μετά την εξομολόγηση την θυμηθείς, πρέπει να πας πάλι στον Πνευματικό και να εξομολογηθείς και αυτήν».

Ας γνωρίζουμε ότι, σωτηρία δίχως απαλλαγή από την αμαρτία δεν νοείται. Μόνο στον Κύριο στηρίζουμε την ελπίδα μας για τη σωτηρία μας: «μή ἐγκαταλίπῃς με, Κύριε· ὁ Θεός μου, μή ἀποστῇς ἀπ᾿ ἐμοῦ· πρόσχες εἰς τήν βοήθειάν μου, Κύριε τῆς σωτηρίας μου» (Ψαλμ. 37, 22-23). Ο Κύριος, μας λέγει: “Ελάτε προς εμένα, όλοι οι κουρασμένοι και καταπονημένοι, από το βάρος της αμαρτίας που μόνο θλίψη και οδύνη σας γεμίζει την ψυχή, και εγώ θα σας αναπαύσω. Πάρετε το ζυγό μου επάνω σας, και δια της πείρας μάθετε για μένα, ότι είμαι πράος καί συγκαταβατικός, αλλά και ταπεινός στο πνεύμα. Πράγματι μόνο τότε οι ψυχές σας θα βρουν ανάπαυση, διότι ο ζυγός μου είναι απαλός, και τό φορτίο μου ελαφρό”. «Δεῦτε πρός με πάντες οἱ κοπιῶντες καί πεφορτισμένοι, κἀγώ ἀναπαύσω ὑμᾶς. ἄρατε τόν ζυγόν μου ἐφ᾿ ὑμᾶς καί μάθετε ἀπ᾿ ἐμοῦ, ὅτι πρᾷός εἰμι καί ταπεινός τῇ καρδίᾳ, καί εὑρήσετε ἀνάπαυσιν ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν· ὁ γάρ ζυγός μου χρηστός καί τό φορτίον μου ἐλαφρόν ἐστιν» (Ματθ. 11, 28-30).

«Θεός σχωρέσει τίς ψυχές μας, ζώντων καί κεκοιμημένων»!

Αμήν, γένοιτο.

• 1. Βιβλιοπαρουσίαση: «Ἐξομολογητάριον» Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου στη Νεοελληνική. https://www.impantokratoros.gr/
• 2. Βενέδικτος Ιερομόναχος, Ιερά Νέα Σκήτη Αγ. Όρους, Φεβρουάριος 2013. Τό «Ἐξομολογητάριον»: “Συμβουλή πρός μετανοούντες του Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτη: είναι μια σύντομη διδασκαλία προς τον Πνευματικό, πώς να εξομολογή με βοηθό τους Κανόνες του αγίου Ιωάννου του Νηστευτού, εξηγημένους με ακρίβεια, με γλαφυρή συμβουλή προς τον μετανοούντα, πώς να εξομολογήται όπως πρέπει, με λόγο ψυχωφελή περί μετανοίας.
• Με την παρούσα μορφή της Νεοελληνικής αποδόσεως του έργου αυτού -υπό Βενεδίκτου Ιερομονάχου Αγιορείτου και όσων έργων του Αγίου Νικοδήμου έχουν εκδοθεί από την ταπεινή Συνοδεία της Αγιορείτικης Σκήτης- ελπίζουμε ότι το «Ἐξομολογητάριον» θα γίνη ένα εγκόλπιο πνευματικό για κάθε Πνευματικό-Εξομολόγο, αλλά και για κάθε πιστό, που επιθυμεί τη σωτηρία της αθάνατης ψυχής του”.
• 3. Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης. Ἐξομολογητάριον, Συμβουλή πρός τόν μετανοούντα σελ. 257.

Κάνε ἐγγραφή στό νέο κανάλι τῆς Κατάνυξης τοῦ Youtube πατώντας ἐδῶ: https://bit.ly/2WldGra