Άρθρο της Πασχαλίδου Μαρίας

” Μήπως αυτές οι πρακτικές, χρησιμοποιώντας ψευδοδιλλήματα βασισμένα σε έναν άκρατο δικαιωματισμό, ύπουλα ξεθωριάζουν το αίσθημα της πίστης των Ορθοδόξων προβάλλοντάς την στο υλικό και μόνο πεδίο; “

Η ιδιαίτερη πολιτειακή κατάσταση του Αγίου Όρους, και συγκεκριμένα το Άβατο, βρισκόταν και βρίσκεται πάντοτε στο επίκεντρο των πολιτικών συζητήσεων και αποφάσεων. Οι αφορμές είναι πάντοτε υπαρκτές και  παρούσες, είτε λόγω άγνοιας των ιστορικών και πραγματικών συνθηκών διαμόρφωσης ενός ιδιότυπου νομικού καθεστώτος στην περιοχή της χερσονήσου του Άθω, είτε λόγω ηθελημένης πολεμικής συμπεριφοράς έναντι του Ανατολικού Ορθοδόξου Δόγματος! 

Ιστορική εξέλιξη

Στη χερσόνησο του Άθω τον 8^ο αιώνα μ.Χ. εμφανίστηκε η πρώιμη μορφή του μοναχισμού, την οποία δεν χαρακτήριζαν διατάξεις νόμου, διότι οι μοναχοί άρχισαν να αναζητούν την άσκηση των αρετών της Χριστιανικής πίστης και έχοντας αφοσιωθεί στη λατρεία του Τριαδικού Θεού εφάρμοζαν τον άγραφο κανόνα της Μοναχικής Υπακοής. Ο αυτοκράτορας Βασίλειος ο Α’ ο Μακεδόνας εκδίδει το 883 μ.Χ. συγκεκριμένο σιγίλιο και ιστορικά θεμελιώνει το δίκαιο του Αγίου Όρους. Με το έγγραφο αυτό παραχωρήθηκε για πρώτη φορά στους μοναχούς του Όρους διοικητική ανεξαρτησία από κάθε περιφερειακή ή κεντρική αρχή της τότε κρατικής εξουσίας, ενώ παράλληλα κατακυρώθηκε η κυριαρχία των μοναχών στην εδαφική επικράτεια της αθωνικής χερσονήσου. Το προνομιακό καθεστώς στο πέρασμα της ιστορίας ανανεώθηκε με άλλα ανάλογα κείμενα αυτοκρατόρων του Βυζαντίου των επόμενων αιώνων. Έτσι, καθιερώνεται διαχρονικά μια συνολική αντιμετώπιση της Αθωνικής Μοναστικής Πολιτείας ως μιας αυτοτελούς οργανικής ενότητας, με εσωτερική αυτοδιοίκηση και ελεύθερη ανάδειξη των προσώπων και των οργάνων εκείνων που την εκπροσωπούν στις εξωτερικές της σχέσεις.

Το καθεστώς αυτό δοκιμάστηκε σημαντικά και υπονομεύτηκε ανά τους αιώνες από εκβιαστικές οικονομικές επιβαρύνσεις, που έφεραν το μαρασμό και την παρακμή, καθώς και από τις επεκτατικές βλέψεις του Πανσλαβισμού των Ρώσων και των Εθνικισμών των βαλκανικών λαών (Ρουμάνων, Σέρβων και Βουλγάρων). Η Αγιορείτικη παράδοση της αυτοδιοίκησης παρόλαυτα επιβιώνει για πάνω από χίλια χρόνια. Αυτή την υπερχιλιετή παράδοση κληρονομεί, μαζί με την εδαφική επικυριαρχία στην περιοχή της Χερσονήσου, το σύγχρονο ελληνικό κράτος επίσημα με τη Συνθήκη των Σεβρών (10.8.1920) αρχικά, και αργότερα της Λοζάνης (24.7.1923).  

Συνταγματική κατοχύρωση (άρθρο 105 του Συντάγματος)

Το Άγιο Όρος αποτελεί σήμερα μέρος της Ελληνικής Επικράτειας, το οποίο προϋφίσταται του νεοελληνικού κράτους και διέπεται από ειδικό καθεστώς, το καθεστώς του Αγίου Όρους. Αναλυτικότερα το Άγιο Όρος αναγνωρίζεται ως αυτοδιοίκητο τμήμα του Ελληνικού Κράτους. Διοικητικά τελεί υπό την εποπτεία του κράτους και πνευματικά υπό την ανώτατη εποπτεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Το ειδικό νομικό καθεστώς και το αυτοδιοίκητο του Αγίου Όρους τυγχάνει και Συνταγματικής κατοχύρωσης με το Άρθρο 105 του Συντάγματος. Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, αναγνωρίζονται τα γεωγραφικά όρια του Αγίου Όρους, θεμελιώνεται το αυτοδιοίκητο και αναγνωρίζεται το αναπαλλοτρίωτο στα εδάφη της χερσονήσου του Άθω, τα οποία εδάφη κατανέμονται στις 20 Ιερές Μονές. Ταυτοχρόνως, στο άρθρο αναφέρεται επιγραμματικά το διοικητικό σύστημα του Αγίου Όρους, το οποίο ορίζεται αναλυτικά και από τον Καταστατικό Χάρτη του Αγίου Όρους, όπου και υφίστανται εκτεταμένες διατάξεις για τη διοίκηση στο Άγιο Όρος, την απονομή δικαιοσύνης, την απόκτηση της ιδιότητας του μοναχού, διατάξεις που αφορούν τελωνειακά και φορολογικά προνόμια κτλ. Η ελληνική έννομη τάξη κατοχυρώνοντας το Αγιορείτικο Καθεστώς στο Σύνταγμα προσέδωσε στους κανόνες του χαρακτήρα αυξημένης τυπικής ισχύος, με αποτέλεσμα την κατίσχυσή τους σε περίπτωση συγκρούσεώς τους με κοινό τυπικό ή ουσιαστικό νόμο και την τροποποίησή τους μονάχα μέσω της διαδικασίας της συνταγματικής αναθεώρησης (άρθρο 110Σ.). Είναι χαρακτηριστικό ότι η ισχύς των κανόνων αυτών δεν αναστέλλεται ούτε σε περίοδο πολιορκίας (άρθρο 48Σ.)

Το νομικό καθεστώς του Αγίου Όρους και η Ευρωπαϊκή Ένωση

Το ιδιότυπο προνομιακό καθεστώς του Αγίου Όρους διασφαλίστηκε και με την υπ’ αριθ. 4 Κοινή Δήλωση των συμβαλλομένων κατά την Πράξη Προσχωρήσεως της Ελλάδος στις τότε Ευρωπαϊκές Κοινότητες, η οποία αναγνώρισε το ειδικό καθεστώς, το δικαιολόγησε για πνευματικούς και θρησκευτικούς λόγους και υπογράμμισε την υποχρέωση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας να μεριμνήσει, ώστε η ιδιαιτερότητα της περιοχής αυτής να εκτιμηθεί κατά την εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου, «ιδίως όσον αφορά τις τελωνειακές και φορολογικές απαλλαγές, καθώς και το δικαίωμα εγκαταστάσεως». 

Σύμφωνα μάλιστα με την Τελική Πράξη για τη Συνθήκη του Άμστερνταμ υιοθετείται και προσαρτάται στη Συνθήκη η κοινή Δήλωση με αριθμό 4 των συμβαλλομένων κατά την Πράξη Προσχώρησης της Ελλάδας στην ΕΟΚ, η οποία και αναφέρεται ως εξής: “η Ευρωπαϊκή Ένωση σέβεται και δεν προδικάζει το σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο καθεστώς των εκκλησιών και των θρησκευτικών ενώσεων ή κοινοτήτων στα κράτη μέλη”.

Κανονιστικό, άρα δεσμευτικό χαρακτήρα, έχει το περιεχόμενο της δήλωσης που προσαρτάται στην πράξη προσχώρησης της Ελλάδας στην ΕΚ, καθώς και της δήλωσης που προσαρτάται στην Πράξη για τη Συνθήκη του Άμστερνταμ.

Το άβατο του Αγίου όρους 

Μία από τις ιδιαιτερότητες του νομικού καθεστώτος του Αγίου Όρους είναι ο θεσμός του άβατου, της απαγόρευσης δηλαδή εισόδου των γυναικών στο Άγιο Όρος (αρ.186 ΚΧΑΟ). Ένας θεσμός που έχει επικριθεί ως αντισυνταγματικός με βάση την αρχή της ισότητας (άρθρο 4 παρ.1 και 2Σ.) και της ελευθερίας κίνησης και κυκλοφορίας (άρθρο 5 παρ.3Σ.). Βάσιμα, όμως, έχει υιοθετηθεί από την Ελληνική Δικαιοσύνη η γνώμη ότι ο θεσμός του άβατου αποτελεί εκδήλωση της θρησκευτικής ελευθερίας των αγιορειτών μοναχών αφενός , και αφετέρου προστατεύεται και από το άρθρο 17 του Συντάγματος, διότι η πλήρης και αποκλειστική κυριότητα επί του αναπαλλοτρίωτου εδάφους του Αγίου Όρους ανήκει στις είκοσι μονές του, οι οποίες κατά συνέπεια έχουν και το δικαίωμα να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν την είσοδο οποιουδήποτε σε αυτό. Έτσι, και η νόμιμη είσοδος οποιουδήποτε μη αγιορείτη μοναχού στο Άγιο Όρος προϋποθέτει την έκδοση διαμονητήριου από την Ιερά Επιστασία, ενός ειδικού εγγράφου στο οποίο αναφέρεται μεταξύ άλλων και η διάρκεια επίσκεψης του κάθε φιλοξενούμενου. 

Επίσης πολλοί υποστηρίζουν πως αυτή η απαγόρευση αντίκεται στο άρθρο 4 του Συντάγματος, στο οποίο κατοχυρώνεται η αρχή της ισότητας. Το άρθρο 4 θέτει υποχρέωση στο νομοθέτη να μεταχειρίζεται με ίσο και ομοιόμορφο τρόπο όλους τους Έλληνες πολίτες, που βρίσκονται κάτω από ίδιες ή παρόμοιες συνθήκες, και κατά την αρχή της αναλογικής ισότητας με ανόμοιο τρόπο τους Έλληνες πολίτες κάτω από διαφορετικές και ανόμοιες συνθήκες. Επίσης, ορίζει πως οι Έλληνες και οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις. Στην περίπτωση του καθεστώτος του Αγίου Όρους, το πρόβλημα επιλύεται, καθώς επιβάλλεται η διαφορετική μεταχείριση κάτω από ανόμοιες συνθήκες, εφόσον συντρέχουν ειδικοί θρησκευτικοί λόγοι και αρκεί η διαφορετική μεταχείριση να στηρίζεται σε γενικά και απρόσωπα κριτήρια και όχι να υφίσταται αυθαίρετη και αδικαιολόγητη απαγόρευση εισόδου, λ.χ. ορισμένων μόνο γυναικών. Παράλληλα, η προσωπική ελευθερία είναι σύμφωνα με το άρθρο 5 παρ. 3 και 4 του Συντάγματος απαραβίαστη, δεν είναι όμως και απεριόριστη, καθώς ρητά προβλέπεται επιφύλαξη υπέρ του νόμου, δηλαδή η ελευθερία της κυκλοφορίας μπορεί να περιοριστεί, όταν και όπως ο νόμος ορίζει. Τέλος, το άρθρο 105 του Συντάγματος για την κατοχύρωση του καθεστώτος του Αγίου Όρους θα μπορούσαμε να πούμε πως δρα ως lex specialis, ειδικότερη διάταξη, στην οποία πρέπει να προσφεύγουμε, όταν υπάρχει σύγκρουση μεταξύ δικαιωμάτων.

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ

ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ. 1/2003

Προς επίρρωση του ιδιαίτερου νομικού καθεστώτος του Αγίου Όρους έχει εκδοθεί εγκύκλιος του Αρείου Πάγου όπου αναφέρει συγκεκριμένα: « Το ειδικό νομικό καθεστώς του Αγίου Όρους είναι κατοχυρωμένο τόσο υπό το ισχύον Σύνταγμα (αρ. 105), όσο και από το κοινοτικό δίκαιο.

Το «άβατο» στις γυναίκες, βρισκόταν ανέκαθεν σε ισχύ στο Άγιο Όρος, αποσκοπεί στην προστασία της μοναχικής ειρήνης και την ανεμπόδιστη λατρευτική ζωή της μοναστικής κοινότητας. Είναι η ποινική προστασία του σύμφωνη με τα αρ. 13 και 17 του Συντάγματος που προστατεύουν την θρησκευτική ελευθερία και την ιδιοκτησία; ΝΑΙ. Είναι σύμφωνο το «άβατο» με τα διεθνή κείμενα; ΝΑΙ. Οι αρμόδιες εισαγγελικές αρχές οφείλουν να εποπτεύουν για την τήρηση και εφαρμογή των ποινικών διατάξεων που προστατεύουν το άβατο του Αγίου Όρους. Δεν τίθεται κανένα θέμα αντισυνταγματικότητας των αρ. 186 του Καταστατικού Χάρτη του Αγίου Όρους και 43β του κυρωτικού του ν.δ., που προστέθηκε με το ν.δ. 2623/1953, και συνεπώς οι αρμόδιες Εισαγγελικές Αρχές οφείλουν να εποπτεύουν για τη χωρίς καμία εξαίρεση τήρηση και εφαρμογή των κανόνων τούτων του δικαίου μας».

Επιχείρηση «Giovanni Vecco”

Η άγνοια νόμου πολλές φορές ωχριά εμπρός στην ηθελημένη επιθετικότητα και πολεμική που δέχεται το Ανατολικό Ορθόδοξο Δόγμα και η λατρευτική του διαδικασία. Θύελλα προκάλεσε η πρόταση Ολλανδής ευρωβουλευτή, της Τζόκ Σβίμπελ, που αναφερόταν στην κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ε.Ε και στην άρση του άβατου του Αγ. Όρους. Η πρόταση ψηφίστηκε από την ολομέλεια με 277 ψήφους κατά, έναντι 255 ψήφων υπέρ της άρσης. Ανάμεσα στους πολέμιους του άβατου τάχθηκε και η
Ελληνίδα ευρωβουλευτής κ. Καραμάνου, η μόνη από το σύνολο των Ελλήνων ευρωβουλευτών, ενώ είναι άξιο λόγου το γεγονός πως 232 περίπου ξένοι ευρωβουλευτές καταψήφισαν τη σχετική πρόταση. Μόνο λύπη προκαλούν τέτοιου είδους προσπάθειες εξαγωγής αποτελεσμάτων, σε μια εποχή και έναν αιώνα που διακηρύττει την ελευθερία επιλογών και την ανεξιθρησκεία. Μήπως υπάρχει ένα σχέδιο αλώσεως της Μοναστικής Κοινότητας και του έργου που παράγει προς οικονομική ωφέλεια κάποιων κύκλων; Το σχέδιο σίγουρα δεν είναι καινούριο, αλλάζει μόνο προσωπείο! Πριν από 7 ή και 8 αιώνες λεγόταν «σχέδιο εκλατινοποίησης της Ορθόδοξης Λατρείας», σήμερα τουριστική ανάπτυξη και δικαιωματισμός!!

Η Παράδοση θέλει ο Τόπος αυτός να ανήκει στην Υπεραγία Θεοτόκο, όταν τον ζήτησε από τον Υιό της και Θεό της. Η μόνη γυναίκα που λατρεύεται ως μητέρα του Θεού και μητέρα των πάντων! Το Άγιο Όρος θεωρείται περιβόλι της Θεοτόκου και τιμάται ως έφορος και ηγουμένη του, με αποτέλεσμα να μη χωρά άλλη γυναίκα. Πέραν αυτού, οι μοναχοί πρέπει να είναι προσηλωμένοι στα καθήκοντά τους και να μην αποσπώνται από αυτό τον τρόπο ζωής που έχουν επιλέξει. Όσα δεν μπόρεσε να καταφέρει ο Ιωάννης Βέκκος, ως λατινόφρων πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως το 1280, σκοτώνοντας και καίγοντας ζωντανούς τους μοναχούς της Ιεράς Μονής Ζωγράφου, προσπαθεί να το ολοκληρώσει με το προσωπείο του τουρισμού το Βατικανό και η ΕΕ. 

Είναι γνωστό πλέον το πρόγραμμα μετατροπής του ιερού βουνού σε «Αρχαιολογικό έδαφος», έτσι ώστε να εμφανιστούν ξενοδοχεία και οι μονές με τους μοναχούς να μετεξελιχθούν σε μουσεία και ξεναγούς. Το έγγραφο περί εκκοσμίκευσης και αφανισμού της Μοναστικής κοινότητας δημοσιεύτηκε στις 15 Απριλίου 1994 στο Ελληνικό δελτίο της Ένωσης Επιστημόνων για την Άμυνα του Μοναχισμού του Άθω και τον «Κηδεμόνα του Άθω», με τίτλο «Επιχείρηση Giovanni Vecco”.

Μήπως τελικά αποσαφηνίζονται πολλές ενέργειες οι οποίες υπογείως παρουσιάζονται ως πολιτικές προτάσεις ή πολιτικές τοποθετήσεις;

Μήπως αυτές οι πρακτικές, χρησιμοποιώντας ψευδοδιλλήματα βασισμένα σε έναν άκρατο δικαιωματισμό, ύπουλα ξεθωριάζουν το αίσθημα της πίστης των Ορθοδόξων προβάλλοντάς την στο υλικό και μόνο πεδίο;  

Μήπως τελικά η ηθελημένη άγνοια και αδιαφορία των χριστιανών οδηγήσει στην διάλυση του πνευματικού αυτού τόπου και κόσμου, ο οποίος κρατά ακόμη, κατά παράδοξο τρόπο, όρθια την ύπαρξή μας, χάρη στη θυσιαστική του αγάπη; Και τελικά, αν χτιστούν δρόμοι και ανοικτά εστιατόρια και καζίνο, μήπως κλείσει οριστικά ο μοναδικός δρόμος της επικοινωνίας μας με τον αληθινό Θεό; Και ίσως γίνουν πραγματικότητα οι φοβερές προφητείες περί κατακρημνίσεως του Όρους, περί διωγμών και συσκοτίσεως του κόσμου αυτού; 

Ως επίλογο θα αναφέρω τα όσα έγραψε ο Φώτης Κραλίδης σε σχετικό άρθρο του, τα οποία και αποδίδουν το αληθινό μέγεθος της προσφοράς του Αγίου Όρους: «Ανεξάρτητα από τις προσωπικές θρησκευτικές πεποιθήσεις του καθενός, αλλά και τις εν γένει αντιλήψεις του και την κοσμοθεωρία του, είναι άδικο να μην αναγνωρίσει κανείς ότι η Μοναστική Πολιτεία του Αγίου Όρους δεν αποτελεί απλώς μια ενδιαφέρουσα πολιτιστική ιδιαιτερότητα και έναν πραγματικό θησαυρό για την Ορθοδοξία και τον Ελληνικό Πολιτισμό, αλλά συνιστά και έναν εξαιρετικά σύνθετο, αυτοδύναμο και πολυεπίπεδο ζωντανό εκκλησιαστικό νομικό οργανισμό, ο οποίος έχει κατορθώσει να εμφανίζει για χίλια και πλέον έτη μια συνεχή και ολοκληρωμένη οργάνωση και λειτουργία σε όλα σχεδόν τα θεσμικά επίπεδα. Η μοναδική αυτή Μοναστική Πολιτεία του Αγίου Όρους έχει διαμορφώσει, πέρα από όλα τα άλλα, και έναν αθέατο νομικό κόσμο, άξιο προσοχής και παρατήρησης».

Κάνε ἐγγραφή στό νέο κανάλι τῆς Κατάνυξης τοῦ Youtube πατώντας ἐδῶ: ΚΑΤΑΝΙΧI