Άρθρο της Ελένης Παπασταματάκη

Ποια δύναμη άραγε ανθρώπινη μπορεί να σταματήσει τον ζήλο του Ομολογητή προς ομολογία της πίστεως;

Μέσα στο αγιολόγιο της Εκκλησίας μας υπάρχουν ορισμένοι βίοι αγίων που έχουν ως χαρακτηριστικό, ότι το συναξάρι τους διανθίζεται και από τον αγιασμένο βίο και την μακαρία τελευτή και άλλων προσώπων της οικογένειάς τους. Αυτό δεν είναι ξένο προς την Ορθόδοξη παράδοσή μας, καθώς οι προσευχές του δικαίου, ελκύουν τη Χάρη του Θεού η οποία συντελεί στην πνευματική πρόοδο και τελείωση και των υπολοίπων μελών της οικογένειας.

Έναν τέτοιο βίο Αγίου θα παρουσιάσουμε, και αυτός είναι ο Άγιος Ιωσήφ Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης του Ομολογητή, του οποίου τη μνήμη τιμά η Εκκλησία μας στις 14 του μηνός Ιουλίου.

Ο άγιος Ιωσήφ γεννήθηκε από ευλαβείς γονείς τον Φωτεινό και τη Θεοκτίστη και είχε αδερφό έναν άλλο μεγάλο άγιο, τον άγιο Θεόδωρο τον Στουδίτη.

Αδελφός της μητέρας τους ήταν ο θειότατος Πλάτων, μία άλλη αγία μορφή, ο οποίος εκίνησε το ενδιαφέρον όλων των μελών της οικογένειας της αδερφής του προς το μοναχικό βίο. Έτσι αφού διένειμαν μέρος από τα αγαθά τους, ο Φωτεινός και η σύζυγός του, αποσύρθηκαν η μεν Θεοκτίστη με την κόρη της σε ένα μοναστήρι της Πόλεως, ο δε πατέρας με τα αγόρια στο κτήμα που είχε στο χωριό της Βιθυνίας των Σακκουδίων, όπου υπό την ηγεσία του Πλάτωνος συστήθηκε μοναστήρι που μετατράπηκε σε σπουδαίο μοναστικό κέντρο. Εκεί οι δύο αδελφοί, Ιωσήφ και Θεόδωρος, συναγωνίζονταν στο ζήλο και πρόκοπταν στις αρετές.

Το έτος 794 μετά την παραίτηση του Πλάτωνα από την ηγουμενία για λόγους υγείας, ανέλαβε ο Θεόδωρος, ο οποίος όμως δεν πρόλαβε να αναπτύξει το κοινοβιακό σύστημα όπως επιθυμούσε, καθώς η μονή καταδιώχτηκε και διαλύθηκε, ενώ ο Ιωσήφ μαζί με τον Θεόδωρο φυλακίστηκαν στη Θεσσαλονίκη το 795. Η κατάληξη της μονής ήταν τέτοια διότι αυτή, με τους ενάρετους και ζηλωτές μοναχούς της Θεόδωρο και Ιωσήφ, αλλά και των υπολοίπων συνμοναστών τους, αποτέλεσε εστία αντίστασης της ζηλωτικής κίνησης κατά την εμφάνιση του μοιχιακού ζητήματος. Αυτό αφορούσε τον παράνομο γάμο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου με την αυλική Θεοδότη, η οποία ήταν μάλιστα και ξαδέλφη των δύο αγωνιστών μοναχών.

Πριν προχωρήσουμε όμως στην παρουσίαση της συνέχειας του βίου του Αγίου Ιωσήφ, θα θέλαμε να σταθούμε σε δύο πολύ σημαντικά στοιχεία. Πρόκειται για δύο βασικές πληροφορίες που αποτελούν οδοδείκτες για εμάς τους χριστιανούς και για τον βίο που διάγουμε, αν αυτός είναι κατά Θεόν. Το πρώτο στοιχείο είναι ότι, η Ορθοδοξία απαιτεί ξεβόλεμα. Απαιτεί αγώνα και θυσία. Έτσι αν και μόλις ένας χρόνος είχε περάσει από όταν ανέλαβε την ηγεσία του μοναστηριού ο Θεόδωρος και είχε πολλά ακόμα να προσφέρει στην μοναστική ζωή και προς ωφέλεια της πνευματικότητας των μοναχών, ο ίδιος μαζί με τον αδερφό του Ιωσήφ προτίμησαν να αγωνιστούν με ζήλο κατά του μοιχειακού ζητήματος, έστω και αν τους κόστιζε πολλά, όπως την διάλυση της Μονής τους και τους διωγμούς και τις τιμωρίες τους.

Αποτελεί αυτό ένα γερό ράπισμα στην παρειά των σημερινών ποιμένων που προτιμούν να διατηρούν και να διατηρούνται στους ναούς τους, έστω και αν επιβάλλεται η εφαρμογή πολλών βλάσφημων καταστάσεων μέσα σε αυτούς. Ακόμα περισσότερο, δεν διανοούνται να θυσιάσουν τη θέση που κατέχουν, την εικόνα τους στον κόσμο και τις αξιώσεις τους, προκειμένου να υπερασπιστούν την Αγία Πίστη μας.

Οι Άγιοί μας όμως τα φωτεινά παραδείγματα τι έκαναν; Αδιαφόρησαν μπροστά στην παρανομία του αυτοκράτορα; Σιώπησαν και προσεύχονταν μόνο; Μα φυσικά όχι. Έλεγξαν, επιτήμησαν, αρνήθηκαν την είσοδο του παράνομου ζεύγους στη Μονή και την αναγνώρισή τους με αποτέλεσμα, να υποστούν βασανιστήρια και διώξεις.

Αλλά και κάτι ακόμα να συγκρατήσουμε. Ότι καμία ανθρώπινη σχέση δεν πρέπει να υπερβαίνει το Νόμο του Θεού. Έτσι ενώ την παράνομη σχέση του ο αυτοκράτορας τη σύναψε με την ξαδέρφη των δύο αγίων, αυτό δεν αποτέλεσε διόλου εμπόδιο στο να αντισταθούν με ζήλο μάλιστα και να επιζητήσουν την κατάργησή του. Στις μέρες μας οι προσωπικές γνωριμίες, η οικειότητα και οι συναναστροφές -βλέπε συνέδρια διαθρησκειακά και διαχριστιανικές ημερίδες- αποτελούν βασικό εμπόδιο στην εφαρμογή των Κανόνων της Πίστης μας.

Μετά την απομάκρυνση του Κωνσταντίνου και την επικράτηση της μητέρας του Ειρήνης, οι δύο άγιοι Ιωσήφ και Θεόδωρος μετέβησαν στη Μονή Σακκουδίωνος και από εκεί στην ημιέρημη Μονή Στουδίου, η οποία μετατράπηκε σε πυρήνα της εκκλησιαστικής ζωής και της παιδείας στο Βυζάντιο. Το 807 ο άγιος Ιωσήφ έπρεπε να εγκαταλείψει τον αδερφό του προκειμένου να λάβει τον περιφανή αρχιεπισκοπικό θρόνο της Θεσσαλονίκης, καθώς είχαν όλοι εκτιμήσει την αξιέπαινη πολιτεία του.

Το επόμενο έτος, το 808 δηλαδή, βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη για να μοιραστεί την εξορία του θείου του και του αδελφού του στα Πριγκηπόννησα. Ακολούθως το 811 επιστρέφει στην αρχιεπισκοπή του στην Θεσσαλονίκη κατά τα χρόνια του αυτοκράτορα Μιχαήλ Ραγκαβέ ο οποίος επανέφερε το Θεόδωρο και τον Ιωσήφ και άλλους μοναχούς από την εξορία.

Εν τω μεταξύ στο θρόνο της Κωνσταντινούπολης ανήλθε ο Εικονομάχος Λέοντας Ε΄ο Αρμένιος. Ο ζήλος του Αγίου Ιωσήφ για την προσκύνηση των Αγίων Εικόνων τράβηξε την προσοχή του Εικονομάχου Λέοντος ο οποίος τον έφερε βιαίως από τη Θεσσαλονίκη στην Κωνσταντινούπολη. Μετά από μικρή αιχμαλωσία εκεί αποσύρθηκε ο άγιος στη συνέχεια στη Μονή Σακκουδίωνος. Αλλά και από εκεί εξορίστηκε σε τόπο μακρινό καθώς δεν έπαψε να υπερασπίζεται με ένθεο ζήλο την προσκύνηση των Αγίων Εικόνων.

Ποια δύναμη άραγε ανθρώπινη μπορεί να σταματήσει τον ζήλο του Ομολογητή προς ομολογία της πίστεως; Η Χάρις του Θεού που ενεργεί μέσω αυτού, γίνεται ένας ασυγκράτητος χείμαρρος που δεν περιορίζεται, ούτε ανακόπτεται, που δεν δειλιάζει ούτε οπισθοχωρεί. Θεός γαρ ο αίτιος αυτής της Ομολογίας και της αναβλύζουσας δύναμης και του θάρρους! Γι’ αυτό η καρδιά που φλέγεται από ζήλο Θεού δεν γνωρίζει από παύση, από ανάπαυση, από κορεσμό, αλλά αχορτάστως τρέχει, ζηλώσας το Χριστό, προς την τελείωση! Και αυτό το βλέπουμε στο βίο του Αγίου Ιωσήφ αλλά και σε όλες τις αγιασμένες ψυχές που ομολογούν Χριστό μέχρι και τις μέρες μας!

Μετά από τις συνεχόμενες εξορίες κατόρθωσε ο Άγιος Ιωσήφ να επιστρέψει στην επισκοπή του όπου συνέχισε τους αγώνες υπέρ της Ορθόδοξης πίστεως. Μη υποκύπτοντας στο δυσσεβή Θεόφιλο που του ζητούσε να αθετήσει την προσκύνηση των αγίων εικόνων υπέστη μεγαλύτερες κακοπάθειες και κλείστηκε σε φυλακές σκοτεινότερες των πρώτων. Υπέστη την πείνα, την δίψα και όλα τα είδη των βασανιστηρίων και τέλος απήλθε προς την αιώνια ζωή και ατελεύτητη μακαριότητα κατά τις 14 του μηνός Ιουλίου.

Η λαμπηδόνα αυτή της Εκκλησίας, ο Άγιος Ιωσήφ φώτισε με την ομολογία του το ποίμνιο και στάθηκε αληθινός ποιμενάρχης της Θεσσαλονίκης, όπως μας λέει και στο μεγαλυνάριο του.

Ο Άγιος Ιωσήφ ο Ομολογητής να πρεσβεύει ώστε να στερεωνόμαστε υπέρ της πίστεως, αλλά και να φωτίζει το σκότος το πνευματικό το εγκατεστημένο στην μητρόπολή του, αυτήν της Θεσσαλονίκης. Αμήν γένοιτο!

Πηγές

• Μέγας Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Τόμος Ε΄- Μήν Ιούλιος, ΑΘΗΝΑΙ 1994
• Τα μοναστήρια και οι Άγιοι του Ολύμπου της Βιθυνίας, εκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη
• https://www.impantokratoros.gr

Κάνε ἐγγραφή στό νέο κανάλι τῆς Κατάνυξης τοῦ Youtube πατώντας ἐδῶ: ΚΑΤΑΝΙΧI