Άρθρο της Παναγιώτας Κεμανετζή
αρθρογραφεί για katanixi.gr

Η ματαιοδοξία του μάταιου

Επιμέλεια σύνταξης: katanixi.gr

Το Κάλλος στην Αρχαιότητα και στη Θεολογία 

Στην Αρχαία Ελλάδα η ωραιότητα του σώματος ήταν ένα ποίημα που υμνήθηκε από καλλιτέχνες και φιλοσόφους. Βασική κατευθυντήρια οδός του κάλλους ήταν η τάξη, η αρμονία και η συμμετρία, οι οποίες εκφράστηκαν μέσα από τα οικοδομήματα, τα αντικείμενα, τα αγάλματα και τους ανθρώπους. Η ψυχή όμως, είναι άρρηκτα δεμένη με το σώμα, και έτσι σε δεύτερο χρόνο έλαβε χώρα η μετάβαση από την εξωτερική ομορφιά στο κάλλος της ψυχής. Αναφερόμενος στο κάλλος, ο Πλάτωνας διατύπωσε ότι το σώμα είναι μια αισθητική αντανάκλαση των ιδιοτήτων της ψυχής και με τον Νεοπλατωνισμό η αρχαιοελληνική σκέψη όπου «η μυθολογία του σώματος διαχωρίζεται από τη μυθολογία του ωραίου» άφησε την τελευταία της πνοή.

Η παραπάνω θεωρία είναι κυρίαρχη στους πρώιμους χριστιανικούς αιώνες. Σιγά σιγά η Χριστιανική παράδοση μετατοπίζει το βάρος του σωματικού κάλλους προς τη Θεολογία του κάλλους, με πρωτεργάτες της νέας θεώρησής τους: τον Ωριγένη, τον Διονύσιο Αρεοπαγίτη, τον Μάξιμο Ομολογητή, τον Ιωάννη Δαμασκηνό, τον Συμεών τον νέο Θεολόγο, τον Γρηγόριο Παλαμά και τον Γεώργιο Καβάσιλα.

Θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος κατά πόσο αποτελεί το κάλλος ένα απλό δάνειο από την αρχαιότητα. Την απάντηση μας τη δίνει η βιβλική αφήγηση: «καί εἶδεν ὁ Θεός τά πάντα, ὅσα ἐποίησε, καί ἰδού καλά λίαν»¹. Αυτό σημαίνει ότι ο Θεός δεν δημιουργεί τίποτα κακό. Είναι το ΑΠΟΛΥΤΟ κάλλος και το έργο Αυτού, είναι ο όμορφος κόσμος που δωρίζεται στον άνθρωπο, τον κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν του απόλυτου κάλλους του Τριαδικού Θεού… Και ο άνθρωπος ως εικόνα Εκείνου μπορεί να βλέπει το κάλλος στην κτίση, να το αναδεικνύει και να το δημιουργεί.

Με την έλευση του Κυρίου στη γη, μας αποκαλύφθηκε η απόλυτη ωραιότητα στην ανθρώπινη φύση του Θεού μέσα από την ακτινοβόλο δύναμη του Αγίου Πνεύματος που αναπαυόταν εντός Του. Γιατί, ο Τριαδικός Θεός είναι η βασιλεία της ωραιότητας επικυρωμένη. Αυτή την ωραιότητα το Άγιο Πνεύμα μάς ζητά να την επικυρώσουμε και να την οικοδομήσουμε. Με αυτόν τον τρόπο ο άνθρωπος που είναι αρχέτυπο της ωραιότητας, συμμετέχει στην ωραιότητα του Κυρίου. Το ίδιο το κάλλος δηλαδή που υπάρχει στον άνθρωπο, καθρεφτίζει το κάλλος του Κυρίου. 

Συμπεραίνουμε ότι η φυσική ωραιότητα δεν εμπορεύεται ούτε διώκεται από την ορθόδοξη παράδοση. Όσο όμως έχει μια θεϊκή υπόσταση μέσα της και δεν κινείται από ματαιοδοξία. 

Το Κάλλος και η εσωτερική καλλιέργεια

Τα πρότυπα της ομορφιάς ανά τους αιώνες έως σήμερα έχουν επαναπροσδιοριστεί πολλές φορές με τις επιταγές της κάθε εποχής να τα ταλαιπωρούν ανελέητα. Εκείνο που δεν άλλαξε ήταν η εσωτερική καλλιέργεια και ομορφιά που στις σύγχρονες εποχές αποτέλεσε το διαβατήριο για περαιτέρω ατομική εξέλιξη. Ο λόγος ήταν η ματαιότητα, στης οποίας το βάλτο βούλιαξαν πολλοί κατά την ενασχόλησή τους με επαγγέλματα που είχαν ως διαβατήριο αποκλειστικά την ομορφιά. Ναι, η εξωτερική αρμονία ήταν ο λόγος αποδοχής από το κοινωνικό και εργασιακό περιβάλλον, αλλά μέχρι εκεί… Μετά, τι; Σε κάποιους έγινε αντιληπτό και άρχισαν να αναζητούν αλλού τη γαλήνη και την ομορφιά, δηλαδή στη θαλπωρή του Αγίου που είχε πέσει σε λανθάνουσα κατάσταση μέσα τους και περίμενε μια φλόγα για να ξαναζεστάνει την ταλαιπωρημένη ψυχή τους. Έτσι, διέγραψαν με μια μολυβιά την εγκόσμια ζωή τους και στράφηκαν εξ ολοκλήρου σε μια άλλη κοινωνία: αυτή των εξανθρωπισμένων αγγέλων, των σύγχρονων μαχητών της εποχής, των επίλεκτων ειδικών δυνάμεων που ανήκουν στα επίγεια Θεία Τάγματα των μοναχών.

Κάποιοι άλλοι, λιγότερο τολμηροί μπροστά σε μια απόφαση ολοκληρωτικής αφοσίωσης, αποφάσισαν να αναζητήσουν πάλι τη σύνδεσή τους με τον Θεό, προσφέροντας παράλληλα και στο ευρύτερο κοινωνικό ιστό προσωπικές δουλειές που αναζητούν τη σύνδεση του Κυρίου με τον κόσμο. Μια από αυτές τις λειτουργούς του έργου αυτού, ήταν και μια πρώην εστεμμένη, η Λένα Παπαρρηγοπούλου, απόγονος του καταξιωμένου ιστορικού, Κων. Παπαρρηγόπουλου. Η Λένα, αφού εκπροσώπησε την κοσμική ομορφιά και την υπηρέτησε με επιτυχία, αποφάσισε να αποσυρθεί και να ψάξει μέσα της. Έχοντας στη φαρέτρα της σπουδές Θεολογίας, καταθέτει τις γνώσεις της σε ένα εγχείρημα, το οποίο αναφέρεται στους αρχαίους Έλληνες στωικούς φιλοσόφους Ζήνωνα και Κλεάνθη και στη φιλοσοφία τους για τον Θεό και τον άνθρωπο². Στο πόνημά της αναγνωρίζεται η θεϊκή ύπαρξη μέσα στα πάντα σύμφωνα με τη ματιά των αρχαίων. Επίσης, στο δρόμο προς την ολοκλήρωση βρίσκεται ακόμα ένα βιβλίο της, το οποίο θα είναι πιο εύκολο στην ανάγνωση και θα παραθέτει τις σκέψεις της για τον Θεό και τις σχέσεις ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες.

Λέγεται πως η αναζήτηση του Θεού μέσα μας, είναι πολύ ισχυρή όταν είναι βιωματική και όχι απλά μέσω της κατήχησης. Παρακολουθώντας την επικαιρότητα επιβεβαιώνεται αυτή η θεωρία καθώς, παρ’ όλη την ομορφιά και τη διασημότητα, όταν απουσιάζει ο Θεός, δημιουργείται στην ψυχή ένα τεράστιο κενό. Ένα κενό που καμία ομορφιά δεν μπορεί να αναπληρώσει, παρά μόνο η ομορφιά της Αγιότητας και της παρουσίας του Κυρίου μέσα μας.

Εμείς, σαν Κατάνυξη, ευχόμαστε στην κυρία Παπαρρηγοπούλου να συνεχίσει να εμπνέεται από τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους. Όμως να έχει πάντα κατά νου ότι ο Χριστιανισμός είναι αδύνατο να ερμηνευτεί βάσει αυτών, όσο αξιοσέβαστη και αν ήταν η προσπάθειά τους να γνωρίσουν τον Μοναδικό Θεό. Αυτό συμβαίνει διότι δεν γνώριζαν την αποκεκαλυμμένη Αλήθεια και δεν μπορούσαν να αντλήσουν από τα νάματα της βιωματικής Πίστης των Αγίων Πατέρων. Συνεπώς, υποπίπτει σε πλάνη όποιος αδιαφορεί για τις νουθεσίες των ορθόδοξων ιερέων και λαμβάνει αποφάσεις για τη ζωή του βάσει της συνείδησής του, δηλαδή της θεϊκής φωνής εντός του, όπως υποστηρίζουν οι Στωικοί. Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας, μας διδάσκουν ότι η υπακοή στη συνείδησή μας πρέπει να γίνεται, εφόσον αυτή επικυρωθεί από απλανή οδηγό-πνευματικό πατέρα. Όλη η θεολογία μας, περικλείεται σε αυτό: Η κεφαλή μας είναι ο Χριστός και ο εις τύπον Χριστού, ο πνευματικός μας πατέρας. 

1. Γεν. 1, 31
2. https://www.newsbeast.gr/media/

Κάνε ἐγγραφή στό νέο κανάλι τῆς Κατάνυξης τοῦ Youtube πατώντας ἐδῶ: https://bit.ly/2WldGra